خطاب الواحد بخطاب الاثنين - د . فاروق مواسي

تقليص
X
 
  • تصفية - فلترة
  • الوقت
  • عرض
إلغاء تحديد الكل
مشاركات جديدة
  • admin_01
    إدارة المنتديات
    • May 2006
    • 425

    خطاب الواحد بخطاب الاثنين - د . فاروق مواسي

    <p

    خطاب الواحد بخطاب الاثنين

    د . فاروق مواسي

    نادرة هي اللغات التي تخصص للمثنى صيغًا خاصة في ترا كيبها وخاصة في الأفعال

    وقد جعلت العربية الضمير – الألف مشتركًا للمذكر والمؤنث

    ففي قولنا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( اِذهبا ) فإننا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>نوجه الأمر للاثنين<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وكذلك للاثنتـين ، بالإضافة إلى أن</span><span dir="ltr"></span><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: " arabic??="" traditional=""><span dir="ltr"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">كلا من<span style="mso-spacerun: yes"> </span>الضميرين – ( هما ) و (أنتما ) مشتركان ، ويلاحظ أن الألف هي دلالة التثنية في الضمائر <a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn1" name="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[1]</span></span></span></span></a> . ويظل هذا الاشتراك كذلك في المضارع والماضي مع الحفاظ على علامة التأنيث -<span style="mso-spacerun: yes"> </span>التاء - للمؤنث ، فهما تذهبان وقد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>نجحتـا .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ولما أن<span style="mso-spacerun: yes"> </span>كانت اللهجة المحكية قد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ألغت هذه الصيغة واعتبرت الاثنين جماعة ، فمحمد وأحمد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>"سافروا "، و " سألتهم " :<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" تعبتو ؟ "... وأنتم ( للاثنين )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>: تفضلوا ! فإن هذا التأثير أخذ يتسرب للفصيحة في السرد والحوار<span style="mso-spacerun: yes"> </span>في روايات مختلفة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وكذلك في ما اصطلح عليه " لغة المثقفين " . وهي – من نافلة القول<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- لا تتوجه للمفرد بأمر المثنى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- على غرار ما ورد في نصوص عربية قديمة ، كأن نخاطب رجلاً ونقول له : اسمعا ! وهذه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>المسألة هي من الغرابة بمكان ، لذا ارتأيت أن تكون هي – بالذات -<span style="mso-spacerun: yes"> </span>موضوع الدراسة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>الذي أتناوله . <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">من الظواهر التي لا نجد لها تفسيرًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>لغويًا-</span><span dir="ltr"></span><span lang="EN-US" dir="ltr" style="font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: " arabic??="" traditional=""><span dir="ltr"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span dir="rtl"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>هذه الظاهرة التي يؤمر فيها الواحد بأمر الاثنين ، كقول الحجاج : " يا حرَسيّ ! اضرب رأسه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>! "<a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn2" name="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[2]</span></span></span></span></a> ، وثـَم استشهاد شعري يتردد في هذا الباب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وهو<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>لسويد بن كراع العكلي : <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span dir="ltr"></span><span lang="EN-US" dir="ltr" style="font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: " arabic??="" traditional=""><span dir="ltr"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">فإن تزجراني يا ابن عفان أزدجر<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وإن تتركاني أحم عرضًا ممنـّعـا<a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn3" name="_ftnref3"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[3]</span></span></span></span></a></span><span lang="EN-US" dir="ltr" style="font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">يقول ابن سلام : " وقوله تزجراني ، وتتركاني ، وإنما يريد واحدًا ، وقد تفعل هذا العرب ...."<a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn4" name="_ftnref4"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[4]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">فهل هذا الأسلوب جاء لتحسين الكلام من جهة المعنى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، أو أنه جاء لتحسينه من ناحية اللفظ ؟ <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">هل هو مجرد جنوح عن الأصل ، أو بلغة النقاد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>المحدثين<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( اِنزياح )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أو<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( انحراف ) ؟<a title="" style="mso-footnote-id: ftn5" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn5" name="_ftnref5"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[5]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">هل<span style="mso-spacerun: yes"> </span>الألف هي منقلبة عن نون التوكيد الخفيفة – كما ذهب بعضهم في شرح " قفا نبك .. ) <a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn6" name="_ftnref6"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[6]</span></span></span></span></a>؟<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وقبل أن<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ندخل الموضوع أؤكد أن هناك من يرى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أن الخطاب لاثنين<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وليس لواحد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وفي كل نموذج أو مثال سأورده ثمة أكثر من تفسير ، ولكن همنا هنا أن نقف عند هذا الرأي السائد لدى كثير من أهل اللغة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وهو أن الخطاب جاء لواحد فقط<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ويدل على ذلك السياق<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فبعد ( قفا نبك ... ) ورد بيت آخر في المعلقة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>يبدأ<span style="mso-spacerun: yes"> </span>بخطاب ( أصاح ترى برقًا أريك وميضه .... ) بدليل أن<span style="mso-spacerun: yes"> </span>المخاطب هو واحد .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ورد في<span style="mso-spacerun: yes"> </span><strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>العقد الفريد </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>:" وقال أهل التفسير في قول الله عز وجل – ( ألقيا في جهنم كل كفّار عنيد ) <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">إنه إنما أراد واحدًا فثناه ، وكذلك قول معاوية للجلواز الذي وكّله برَوح بن زنباع<span style="mso-spacerun: yes"> </span>لما اعتذر إليه رَوح واستعطفه : خليا عنه ! " <a title="" style="mso-footnote-id: ftn7" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn7" name="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[7]</span></span></span></span></a>.<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ويستعرض البغدادي في مجمل حديثه عن ( قفا نبك ) أن فيها أقوالا ، يذكر منها : " أحدها <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>لأكثر أهل اللغة </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>أنه خطاب لرفيق واحد ، قالوا لأن العرب تخاطب الواحد بخطاب الاثنين ، قال الله تعالى مخاطبًا لمالك : ( <strong>ألقيا في جهنم ...) <a title="" style="mso-footnote-id: ftn8" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn8" name="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><strong style="mso-bidi-font-weight: normal"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[8]</span></strong></span></span></span></a>.........</strong>والعلة فيه أن أقل أعوان الرجل في إبله وماله اثنان<span style="mso-spacerun: yes"> </span>.... فجرى كلام الرجل على ما ألف من خطابه لصاحبيه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" .<a title="" style="mso-footnote-id: ftn9" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn9" name="_ftnref9"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[9]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وثمة قول آخر أورده البغدادي على أنه للمبرد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>إذ<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" قال : التثنية تأكيد الفعل ، والأصل ( قف<span style="mso-spacerun: yes"> </span>قف ) <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">، فلما كان الفعل لا يثنى ثُـنّي ضميره " .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ولا يغفل البغدادي عن الرأي الذي يرى أن خطاب المثنى هو للمثنى حقيقة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ويقول إنه رأي الزجّاج .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ذكرت آنفًا ما قاله<span style="mso-spacerun: yes"> </span><strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>العقد الفريد </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>عن أهل التفسير<span style="mso-spacerun: yes"> </span>في مجرى كلامهم عن الآية { <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ألقيا في جهنم ..}<span style="mso-spacerun: yes"> </span></strong>فهذا القرطبي يستشهد بما قاله الخليل والأخفش – " إن هذا كلام العرب <strong>الفصيح</strong> أن تخاطب الواحد بلفظ الاثنين ، فتقول ": " ويلك ارحلاها وازجراها ، وخذاه وأطلقاه للواحد<strong> ، </strong>وقال الفراء : تقول للواحد قوما عني<span style="mso-spacerun: yes"> </span>"<a title="" style="mso-footnote-id: ftn10" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn10" name="_ftnref10"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[10]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ونحن نلحظ رأي المفسر – القرطبي<span style="mso-spacerun: yes"> </span>الموافق<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ضمنًا لهذه الظاهرة اللغوية - من خلال وصفه ذلك –معتمدًا على الخليل<span style="mso-spacerun: yes"> </span>والأخفش<span style="mso-spacerun: yes"> </span><strong>بالفصيح</strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( وهو بذلك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>يرى ما رآه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ابن جني<a title="" style="mso-footnote-id: ftn11" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn11" name="_ftnref11"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[11]</span></span></span></span></a> من أن ذلك فصيح ، وما ارتآه البغدادي بأنه لأكثر أهل اللغة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>)<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، و نلحظ هذه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" الموافقة " من خلال استطراده في<span style="mso-spacerun: yes"> </span>تقديم الأمثلة .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ثم أن<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أسلوب المبالغة قد يكون في اللغة متمثلا باستخدام صور التثنية أو الجمع<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فابن سلام الجمحي ينبهنا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>إلى نماذج وردت في الشعر القديم<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، يقول : " وقد تفعل هذا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>العرب " ،<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ويستشهد بأبيات فيها<span style="mso-spacerun: yes"> </span>صيغة المثنى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>للدلالة على المفرد -<span style="mso-spacerun: yes"> </span>"<span style="mso-spacerun: yes"> </span>قال الفرزدق : <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">عشية سال المِربدان كلاهما<span style="mso-tab-count: 3"> </span>عجاجةَ موت بالسيوف الصوارم<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">.......................<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وقال أبو ذؤيب : <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وحتى يؤوب القارظان كلاهما<span style="mso-tab-count: 3"> </span>ويُنشر في القتلى كليبٌ لوائل<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وهو رجل واحد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>من عنـزة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ذهب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( أن )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>يجتني القَرَظ ، فلم يثبُت أنه رجع<span style="mso-spacerun: yes"> </span>.<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">............وقال العجاج :<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" لا تحسبنّ الخندقيـن والحَفَر " وهو خندق واحد " <a title="" style="mso-footnote-id: ftn12" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn12" name="_ftnref12"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[12]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ونحن لا نستبعد ذلك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، إذ<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ورد في الذكر الحكيم<span style="mso-spacerun: yes"> </span>{ رب المشرقين ورب المغربين } ( الرحمن </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">17</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ) ، كما ورد في آية أخرى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>{ رب السماوات وما بيـنهما ورب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>المشارق } ( الصافات </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">5</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ) ،<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وليس هناك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أكثر من مشرق واحد ، إذا أردنا تعميم الدلالة .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">، ولكن المفسرين يجعلون<span style="mso-spacerun: yes"> </span>كل درجة في طلوع الشمس وكأنه مشرق واحد ، فاختلاف مطالع الشمس لديهم هو<span style="mso-spacerun: yes"> </span>مشارق<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وكذلك جعلوا المشرقين أقصى مطلع تطلع منه الشمس في الأيام الطوال ، وأقصر يوم في القصار <a title="" style="mso-footnote-id: ftn13" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn13" name="_ftnref13"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[13]</span></span></span></span></a> .<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وهذا بالطبع لا ينفي أن يكون هناك مشرق<span style="mso-spacerun: yes"> </span>واحد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>بدليل الآيات الواردة في ستة مواقع أخرى <a title="" style="mso-footnote-id: ftn14" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn14" name="_ftnref14"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[14]</span></span></span></span></a><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">إن<span style="mso-spacerun: yes"> </span>مثل هذه الأساليب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>اللغوية التي تعدل عن الأصل المتعارف عليه من شأنها أن تثير التساؤل<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وتترك فسحة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>لمعاودة النص واستنباط معنى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>قد تؤديه صورة اللفظة الجديدة .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">وعلى ذلك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فقد اعتبر ابن جني هذا " الانـزياح " اللغوي أمرًا عاديًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وهو " ليس بقاطع دليل على<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ضعف لغته ، ولا قصوره عن اختياره الوجه الناطق بفصاحته "<a title="" style="mso-footnote-id: ftn15" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn15" name="_ftnref15"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[15]</span></span></span></span></a> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<span style="mso-spacerun: yes"> </span>*<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">إزاء ما ذكرنا أعلاه من ضروب الاجتهاد فإن صورة التأكيد تظل هي الراجحة<a title="" style="mso-footnote-id: ftn16" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftn16" name="_ftnref16"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 16pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" arabic?;="" ?traditional="" mso-bidi-font-family:="" times="">[16]</span></span></span></span></a> ، فكأن الواحد هو اثنان، ونحن نلحظ ذلك أكثر ما نلحظ في خطاب المفرد الذي يكون له مساعد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، أو في موقف يكون المفرد فيه<span style="mso-spacerun: yes"> </span>في موقف تأثيري<span style="mso-spacerun: yes"> </span>{ ألقيا في جهنم ...} قفا نبك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، اضربا عنقه !<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، خليا عنه ! ، فإن تزجراني يا ابن عفان ... ... إلخ ) .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ثم إن عدم المطابقة اللغوية كان لكسر آلية ما هو متعارف عليه ، فنحن نرى آية " فمن ربكما يا موسى "<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( طه </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">49</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ) فقد سأل " من ربكما<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" وخاطب واحدًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- موسى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( وكأن هارون مفهوم ضمنًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أنه معه ) أو قوله تعالى " قال قد أجيبت دعوتكما ... " ( يونس </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">89</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ) والخطاب مرة أخرى لموسى وحده ؛ ومثل ذلك<span style="mso-spacerun: yes"> </span>آية " ... فلا يخرجنكما من الجنة فتشقى<span style="mso-spacerun: yes"> </span>"<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( طه </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">16</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- بدلا من ( فتشقيان ) .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">إنها أساليب تحفز على تدبرها والنظر فيها<span style="mso-spacerun: yes"> </span>،<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وقد تضاف هي و الأضداد والمشترك والعدول<span style="mso-spacerun: yes"> </span>وغيرها<span style="mso-spacerun: yes"> </span>إلى مجمل المثير<span style="mso-spacerun: yes"> </span>للنظر<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وهنا لا يكون تحديد الدلالة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- عامة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>- هدفًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، بل إن هذا منوط بمراجعة النص وفهم السياق .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><strong><u><span lang="AR-SA" style="font-size: 36pt; font-family: " arabic??="" traditional="">المصادر<p></p></span></u></strong></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">القرآن الكريم <p></p></span></strong></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ابن جني : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الخصائـص<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">2</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ، (تحقيق محمد علي النجار) ، دار الهدى ، بيروت – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1952</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ابن عبد ربه ، أحمد : <strong>العقد الفريد </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">5</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ) ، دار الكتاب العربي ، بيروت – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1965</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ابن فارس : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الصاحبي ( تحقيق مصطفى الشومي ) ، </strong>مؤسسة بدران ، بيروت – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1964</span><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></strong></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">ابن قتيبة : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الشعر والشعراء </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">2</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ، ( تحقيق أحمد محمد شاكر ) ، دار المعارف بمصر – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1967</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">البغدادي ، عبد القادر : <strong>خزانة الأدب </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">6<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، 11</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ، ( تحقيق عبد السلام هارون ) ، مكتبة الخانجي ،<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><span style="mso-spacerun: yes"> </span>القاهرة – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1983</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">التبريزي ، الخطيب : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>شرح القصائد العشر </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( تحقيق فخر الدين قباوة ) ، دار الآفاق ، بيروت – <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 135pt 0pt 0cm; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1980</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">.</span><span lang="EN-US" dir="ltr" style="font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">الجمحي ، ابن سلام<strong> : </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span><strong>طبقات فحول الشعراء</strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">1</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ( تحقيق محمود شاكر ) ، دار المدني ، د . ت.<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">الزركشي ، برهان الدين : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>البرهان في علوم القرآن ، </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ج</span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">2</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ، دار التراث ، القاهرة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، د . ت .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">الزوزني<span style="mso-spacerun: yes"> </span>: <strong>شرح المعلقات السبع</strong> ، دار الجيل ، بيروت – د . ت .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional="">القرطبي : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الجامع لأحكام القرآن </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">15</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ،<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ج</span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional=""> 17</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> ، دار الكتب العلمية ، بيروت – </span><span lang="AR-SA" style="font-family: " arabic??="" traditional="">2000</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""> .<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: " arabic??="" traditional=""><p></p></span></p><div style="mso-element: footnote-list"><br clear="all" /><hr align="left" width="33%" size="1" /><div id="ftn1" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref1" name="_ftn1"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[1]</span></span></span></span></span></a><font size="2"><span lang="EN-US" dir="ltr"> </span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- مما يسترعي الانتباه أننا نجد مقابل<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( هم ) للجمع المذكر ( هما ) للتثنية ؛ ومقابل ( أنتم )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>نجد ( أنتما ) للتثنية أي بزيادة ألف<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ولكنا لا نجد في ضمير المتكلم ( نحن ) ما يقابلها<span style="mso-spacerun: yes"> </span>بحيث يخص المثنى – كأن نقول ( نحنما ) ، ولعل ذلك يعود إلى اعتبار المتكلمَـينِ الاثنين جماعة بسبب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>الفخر ومتطلباته التي تدع العربي المتكلم وكأنه جماعة ، فكم بالحري إذا كان هناك من يقف معه .</span><span lang="AR-SA" dir="ltr"> </span></font><a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref2" name="_ftn2"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[2]</span></span></span></span></span></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="2"> -<span style="mso-spacerun: yes"> </span>-ابن فارس : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الصاحبي </strong>، ص<span style="mso-spacerun: yes"> </span>219<span style="mso-spacerun: yes"> </span>قد ذكر العبارة محقق الكتاب<span style="mso-spacerun: yes"> </span>مصطفى الشومي نقلا عن السبكي في كتابه <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>عروس الأفراح على شرح تلخيص المفتاح .<span style="mso-spacerun: yes"> </span></strong>وقد<span class="MsoFootnoteReference"> </span>وردت الجملة كذلك على أنها قول لأحد الفصحاء ( <strong>خزانة الأدب ، </strong>ج 6 ، ص 148 )</font></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref3" name="_ftn3"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[3]</span></span></span></span></span></a><font size="2"><span lang="EN-US" dir="ltr"> </span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- الجمحي ، ابن سلام : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>طبقات فحول الشعراء<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، </strong>ج 1 ، ص<span style="mso-spacerun: yes"> </span>178<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، وقد ورد البيت<span style="mso-spacerun: yes"> </span>في <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الصاحبي </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( م . س ) بلفظة ( أنزجر ) بدلا من ( أزدجر )<span style="mso-spacerun: yes"> </span>ولفظة (<span style="mso-spacerun: yes"> </span>تدعاني ) بدل ( تتركاني ) . كما ورد في <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الشعر والشعراء </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( أنزجر ) ، ج 2<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ص 635 .<div id="ftn3" style="mso-element: footnote"><p></p><p></p><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: justify"><span lang="AR-SA"><font size="2">أما الشاعر فهو أموي كان قد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>هجا بني عبد الله بن دارم ، فاستعدوا عليه سعيد بن عثمان بن عفان ، فطلبه ، فهرب منه<br /> </font></span><a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref4" name="_ftn4"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[4]</span></span></span></span></span></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="2">-</font></span><span dir="ltr"></span><span lang="AR-SA" dir="ltr"><span dir="ltr"></span><font size="2"> </font></span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>نحو<span style="mso-spacerun: yes"> </span>: خليلي قوما في عطالـة فانظرا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>أنارًا ترى من ذي أبانينَ أم برقا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ونلاحظ قول الشاعر ( ترى ) بعد قوله ( خليلي َّ <div id="ftn4" style="mso-element: footnote"><p></p><p></p><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: justify"><span lang="AR-SA"><font size="2">وفي الهامش الذي شرح فيه محمود محمد شاكر<span style="mso-spacerun: yes"> </span>( ص 178 ) يقول " إن الأنباري<span style="mso-spacerun: yes"> </span>في شرح السبع الطوال يقول : فقال خليليّ ، فثنى ، ثم قال : أنارًا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فوحد "<span style="mso-spacerun: yes"> </span></font></span><span lang="AR-SA"></span></p><p></p></div></font></span></p></div></span></font></p></div><div id="ftn5" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: justify"><font size="2"><span lang="EN-US" dir="ltr">5</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span> - أورد الزركشي في <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>البرهان في علوم القرآن<span style="mso-spacerun: yes"> </span></strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 2<span style="mso-spacerun: yes"> </span>نحو أربعين وجهًا من<span style="mso-spacerun: yes"> </span>"وجوه المخاطبات والخطاب في القرآن " وذكر من بينها<span style="mso-spacerun: yes"> </span>خطاب الاثنين بلفظ الواحد ، وخطاب الجمع بعد الواحد<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، <strong>وخطاب الواحد والجمع بلفظ الاثنين </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( ص 239 ) ، وقال ابن فارس في أكثر من موضع – وهو يتناول ظواهر لغوية خارجة عن المألوف اللغوي<span style="mso-spacerun: yes"> </span>: " <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>من سنن العرب أن تفعل ذلك " <p></p></strong></span></font></p><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: justify"><span lang="AR-SA"><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>( <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الصاحبي ، </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ص 211 – 213 ... ..).</font></span><font size="2"><span lang="AR-SA"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn6" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref6" name="_ftn6"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[6]</span></span></span></span></span></a><font size="2"><span lang="EN-US" dir="ltr"> </span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><span style="mso-spacerun: yes"> </span>-<span style="mso-spacerun: yes"> </span>يقول التبريزي : " أراد " قفنْ " بالنون ، فأبدل الألف من النون ، وأجرى الوصل مجرى الوقف . وأكثر ما يكون هذا في الوقف " ، انظر : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>شرح القصائد العشر ، </strong>ص<strong> </strong>20 <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span></strong>وانظر كذلك<strong> - البغدادي :خزانة الأدب </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 11 ، ص 18 .<p></p></span></font></p></div><div id="ftn7" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn7" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref7" name="_ftn7"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- ابن عبد ربه : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>العقد الفريد </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 5 ، ص 388 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[7]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn8" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn8" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref8" name="_ftn8"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- سورة <strong>ق </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>آية 24<span style="mso-spacerun: yes"> </span>. ويورد كذلك بيت شعر آخر هو لمضرّس بن ربعي الفقعسي : <p></p></font></span></p><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><font size="2"><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>وقلت لصاحبي لا تحبسانا<span style="mso-spacerun: yes"> </span>.........( <strong>خزانة الأدب </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 11 ، ص 17 )</span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[8]</span></span></span></span></span><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn9" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn9" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref9" name="_ftn9"></a><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span><strong><span lang="AR-SA">- ن . م </span></strong><span lang="AR-SA"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ويذكر البغدادي رأي ابن النحاس<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" أن هذا شيء ينكره<span style="mso-spacerun: yes"> </span>حذاق البصريين<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، لأنه إذا خاطب الواحد مخاطبة الاثنين وقع </span></font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[9]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><span lang="AR-SA" dir="rtl"><font size="2">الإشكال " ، ويضيف البغدادي نوعًا من الاعتراض<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فيعقب على قول ابن النحاس<span style="mso-spacerun: yes"> </span>: " وفيه نظر<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، فإن القرينة تدفع اللبس " .<p></p></font></span></p></div><div id="ftn10" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn10" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref10" name="_ftn10"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[10]</span></span></span></span></span></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="2"> - القرطبي : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الجامع لأحكام القرآن </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ص 12 ، ويسوق كذلك رأي المازني<span style="mso-spacerun: yes"> </span>المبرد أنها تثنية على التوكيد</font></span><span dir="ltr"></span><span lang="AR-SA" dir="ltr"><span dir="ltr"></span><font size="2"> </font></span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ويضيف<span style="mso-spacerun: yes"> </span>القرطبي " ويجوز أن يكون " ألقيا " تثنية على خطاب الحقيقة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>من قول الله تعالى يخاطب الملكين . وقيل : هو مخاطبة للسائق والحافظ " ويعني بذلك الآية " وجاءت كل نفس ومعها سائق وشهيد " ( ق ، 21<span style="mso-spacerun: yes"> </span>) – أي الآية التي تسبق آية " ألقيا .... " بثلاث آيات<span style="mso-spacerun: yes"> </span>.<p></p></font></span></p></div><div id="ftn11" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn11" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref11" name="_ftn11"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>-<span style="mso-spacerun: yes"> </span>يقول ابن جني : " إن <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>العربي الفصيح إذا قوي طبعه لم يبال أن يقع الشذوذ في شيء من كلامه " ، الخصائص </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ج 2 ، ص 392 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[11]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn12" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn12" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref12" name="_ftn12"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- الجمحي ، <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>طبقات فحول الشعراء </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 1 ، ص 180 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[12]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn13" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn13" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref13" name="_ftn13"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- انظر مثلا – القرطبي : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الجامع لأحكام القرآن </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 15 ، ص 44 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[13]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn14" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn14" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref14" name="_ftn14"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- انظر " ولله المشرق والمغرب ... "<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، البقرة<span style="mso-spacerun: yes"> </span>115 ، 142 ، 177 ، 258<span style="mso-spacerun: yes"> </span>، الشعراء 28 ، المزمل 9 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[14]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn15" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn15" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref15" name="_ftn15"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>- ابن جني : <strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>الخصائص </strong><span style="mso-spacerun: yes"> </span>، ج 2 ، ص 392 .</font></span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US"><span style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="EN-US" style="font-size: 10pt; font-family: " en-us?="" mso-ansi-language:="" en-us;="" mso-fareast-language:="" roman?;="" new="" ?times="" mso-fareast-font-family:="" ar-sa;="" mso-bidi-language:="" times="">[15]</span></span></span></span></span><font size="2"><span lang="EN-US"> </span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><p></p></span></font></p></div><div id="ftn16" style="mso-element: footnote"><p class="MsoFootnoteText" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: right" align="right"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn16" href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/newtopic.php?forum=78#_ftnref16" name="_ftn16"></a><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" dir="rtl"><span dir="rtl"></span><font size="2"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>-<span style="mso-spacerun: yes"> </span>كأنه توكيد لفظي ، فبدلا من قوله<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" ألقِ ألقِ<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" مرتين قال ألقيا ( وكأن ذلك مثنى ) وعلى غرار ذلك فسرت الآية<span style="mso-spacerun: yes"> </span>" ...قال رب أرجعون " ( المؤمنون 99 )&lt;span style="mso-spa</font></span></p></div></div>
  • mahmoudalash1
    محمود الأش
    • Apr 2009
    • 88

    #2
    [align=center]
    بسم الله الرحمن الرحيم
    السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
    أشكرك على ما قدمت أستاذ فاروق وخاصة الدقة في التوثيق
    هل من الممكن أن تقدم لنا العكس ، أي خطاب الاثنين أو الجماعة بصيغة الواحد
    أو الاثنين بصيغة الجماعة
    أو الواحد بصيغة الجمع
    حتى ولو كان ذلك بالأسماء
    [/align]
    لا إله إلا أنت سبحانك إني كنت من الظالمين

    تعليق

    • smiledonor
      عضو منتسب
      • May 2015
      • 2

      #3
      مشكور على مجهودك المتميز

      بناءاً على القرار الوزارى رقم ( 150 ) بتاريخ 19/2/1990 صدرت لائحة كليات التربية النوعية

      وبالقرار الوزاري رقم (884 )*** بتاريخ 11/8/1990 أنشأت كلية التربية النوعية بمحافظة القليوبية*** بمبنى دار المعلمات

      ببنها

      على أن تكون مدة الدراسة بهذه الكلية أربع سنوات تنتهى بالحصول على درجة البكالوريوس فى أحد التخصصات الموجودة

      بالكلية

      ولقد خرجت الكلية الدفعة الأولى منها في جميع الشعب عام 1993 / 1994 م

      وتم التحاق الكلية بجامعة الزقازيق فرع بنها عام 1998م

      وبعد استقلال جامعة بنها عن جامعة الزقازيق في أغسطس عام 2005 م ، أصبحت الكلية تابعة لجامعة بنها

      ويسمح نظام الدراسة بالكلية بقبول الطلاب الوافدين من الخارج

      فى عام 2006 م أعدت الكلية لائحة جديدة للبكالوريوس بنظام السنوات الدراسية ، ولائحة للدراسات العليا بالكلية بنظام

      الساعات المعتمدة

      فى عام 2010 م انضمت أقسام كلية التربية النوعية إلى كلية التربية بعد إلغاء كلية التربية النوعية بقرار من المجلس

      العسكرى ، وفى عام 2012م تم عودة الكلية كما كانت عليه سابقا بقرار من رئيس الجمهورية

      تعليق

      يعمل...
      X