المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

تقليص
X
 
  • تصفية - فلترة
  • الوقت
  • عرض
إلغاء تحديد الكل
مشاركات جديدة
  • Farouq_Mawasi
    Senior Member
    • May 2006
    • 310

    المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

    <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center" align="center"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 18pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font color="#660000"><font size="7">المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها<p></p></font></font></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center" align="center"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><p><font size="4"> </font></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">يرمي هذا المقال إلى إثبات أن المحسنات اللفظية والمعنوية كالسجع والجناس والطباق والمقابلة والموازنة ليس لها علاقة بالارتفاع والانخفاض في مستوى اللغة – هذا الذي أشار إليه زكي عبد الملك في مقالة له عن لغة يوسف السباعي</font><a name="_ftnref1"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn1"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref1">[1]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref1"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref1"></span><font size="4">، بل هي جزء من طبيعة اللغة لدى الإنسان ، وبسبب من الاستمرارية إيقاعًا ومراوحة لفظ ، بدءًا بالعصر الجاهلي وانتهاء باللهجات العامية المتداولة. كما يرمي إلى تباين الاستعمالات المعاصرة لهذه المحسنات، فهي ليست مجرد تلاعب لغوي كما يحلو للبعض أن يسميها ، بل هي تأتي زينة وحلية. </font></span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وسأتركز على النثر ، لأن النثر هو أكثر من الشعر بطبيعة الأمر.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: red; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">السجع</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">هو الكلام المقفى ، إذ يتألف أواخر الكلام على نسق كما تأتلف القوافي، وأصل الاسم من السجاعة، وهو الاستواء والاستقامة والاشتباه، لأن كل كلمة تشبه صاحبتها. قال ابن جني:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">  سمي سجعًا لاشتباه أواخره وتناسب فواصله </font><a name="_ftnref2"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn2"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref2">[2]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref2"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref2"></span><font size="4">. وقد كان كهنة العرب قبل الإسلام يسجعون، بدليل الحديث الذي نهى فيه الرسول عن سجعهم:</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">قال رجل للرسول كيف ندي (أي ندفع دية) من لا شرب ولا أكل، ولا صاح فاستهل، وثعل دمه يطل، قال صلى الله عليه وسلم: أسجع كسجع الكهان؟! </font><a name="_ftnref3"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn3"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref3">[3]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref3"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref3"></span><font size="4">. وفي رواية إياكم وسجع الكهان، وفي الحديث كذلك - أنه نهى عن السجع في الدعاء، وأضاف الأزهري : فأما فواصل الكلام المنظوم الذي لا يشاكل المسجع فهو مباح في الخطب والرسائل .</font><a name="_ftnref4"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn4"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref4">[4]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref4"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref4"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وليس لدينا نماذج كثيرة من سجع الكهان حتى نحكم عليه وعلى سبب العزوف عنه، ويبدو لنا أن تكلف السجع هو الذي حدا بالرسول إلى رفضه، ولكنا مع ذلك نستطيع أن نرى نماذج السجع أو الكلام الذي له فواصل</font><a name="_ftnref5"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn5"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref5">[5]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref5"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref5"></span><font size="4"> على حد تعبير الرماني والباقلاني. ففي القرآن الكريم:</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">فإذا فرغت فانصب * وإلى ربك فارغب </font><a name="_ftnref6"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn6"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref6">[6]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref6"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref6"></span><font size="4"> ؛ قل يا أيها الكافرون* لا أعبد ما تعبدون </font><a name="_ftnref7"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn7"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref7">[7]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref7"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref7"></span><font size="4">فهذا الازدواج غير مطّرد، إذ يكون الكلام مرسلاً وغير مرسل. وفي الانتقال والمراوحة جمالية فنية ووقع جديد. وجدير بالذكر أن السجع في القرآن يسمى غالبًا  فاصلة .</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">والسجع في الحديث الشريف –نسبيًا- قليل، لكنه يظهر هنا وهناك. ففي وصية للرسول: افشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصلوا الأرحام، وصلوا بالليل والناس نيام، تدخلوا الجنة بسلام </font><a name="_ftnref8"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn8"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref8">[8]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref8"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref8"></span><font size="4">.  ولا شك هنا  أن السجع متعمد، بل إن في بعض الأحاديث تغييرات لغوية أجازها الرسول لنفسه ، فقد ورد على لسانه : ارجعن مأزورات غير مأجورات </font><a name="_ftnref9"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn9"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref9">[9]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref9"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref9"></span><font size="4"> ، ونحن نجد في  اللغة لفظة - موزورات بمعنى آثمات، فأجراها على الإتباع.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> وهاك مثالاً آخر:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">أعوذ بكلمات الله التامه، من كل شيطان وهامه، ومن كل عين لامّه </font><a name="_ftnref10"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn10"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref10">[10]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref10"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref10"></span><font size="4"> ، واللامة هي الملمة، لكن التسجيع جعله يستعمل هذه الكلمة.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومن جهة أخرى فالتوقيعات،  وهي الرسائل الموجزة كان أغلبها مسجوعًا:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><ul type="disc"><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l4 level1 lfo1; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ليس عليك بأس، ما لم يكن</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">منك بأس</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l4 level1 lfo1; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">يعطو على الشغب، ولا</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">يحرجوا إلى الطلب</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b></font><a name="_ftnref11"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn11"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref11"><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">[11]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftnref11"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref11"></span><font size="4"><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"> </span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>، وقد كثر السجع في مقدمات الكتب الأدبية، حتى كانت</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">المقامات قمة السجع، فهي أصلاً بُنيت عليه في عصور أدبية متأخرة ، ولو على حساب</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">المضمون، حيث بدأ الانبهار اللغوي ، وكان وسيلة</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">للكدية</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>.</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li></ul><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وفي عصر المماليك خلعت على كثير من أسماء الكتب الأسماء المسجوعة: </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">نهاية الأرب في فنون العرب  للنويري،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> صبح الأعشى في صناعة الإنشا للقلقشندي،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> بل انظر إلى الاسم الدقيق لمقّدمة ابن خلدون:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> كتاب العبر،  وديوان المبتدأ والخبر،  في أيام العرب والعجم والبربر،  ومن عاصرهم من ذوي السلطان الأكبر.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فمقدمة المقدمة مسجوعة، حتى إذا أخذ ابن خلدون في تناول المواضيع شرع يرسل الكلام مرسلاً - أسوة بالجاحظ وعبد الله بن المقفع وابن قتيبة وغيرهم. أما كتاب ألف ليلة وليلة فلا يعتمد السجع دائمًا بل يراوح وهو ينسق ، فمثلاً:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4"> قال هشام وقد تزايد به الغضب: لقد حضرت في يوم حضر فيه أجلك ، وغاب عنه أملك وانصرم عمرك، فقال والله يا هشام: لئن كان في المدة تأخير، ولم يكن في الأجل تقصير، فما ضر بي كلامك....</font><a name="_ftnref12"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn12"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref12">[12]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref12"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref12"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وقد استُعمل هذا السجع لجذب انتباه السامعين عند سرد الحكايات، وبرز بصورة خاصة في سير عنترة والزير وأبي ليلى المهلهل وتغريبة بني هلال ورحيلهم إلى بلاد المغرب، وعلينا أن نلاحظ هنا هذه الفقرات القصيرة التي تتلاءم وطبيعة القص والإثارة:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">ولما أصبح الصباح ركبوا ابن دخان، وكان اسمه سكران، فنزل إلى الميدان، وطلب مبارزة الفرسان </font><a name="_ftnref13"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn13"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref13">[13]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref13"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref13"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وفي اللهجة العامية بقي السجع ظاهرًا في الأمثال الشعبية والأغاني وتعديد النساء. فمن الأمثال:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">عادت حليمة لعادتها القديمة،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">البيت معمور وصاحبته بتدور،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ناس بحنانيها وناس بغنانيها،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الباب اللي يجي منه الريح سده واستريح...</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">والسجع يكون أحيانًا صوتيًا:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">لبس البوصة تصير عروسة،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">القرش الأبيض ينفع في اليوم الأسود.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ويظهر السجع في بداية الحكايات وخواتمها:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">مكان مكان يا مستمعين الكلام ، حتى توحدوا الله، لا اله إلا الله... </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وعاشوا في تبات ونبات ، وخلفوا صبيان وبنات .</font><a name="_ftnref14"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn14"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref14">[14]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref14"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref14"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ولو عدنا إلى الشعر فالسجع في البيت الواحد يسمى تشطيرًا. وقد ورد كثيرًا في الشعر العربي، ولنذكر مثلاً من امرئ القيس:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">سليمِ الشَّظى عبلِ الشّوى شَنِجِ الَّنسا</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">له حَجَباتٌ مُشْرِفاتٌ على الفالي </font><a name="_ftnref15"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn15"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref15">[15]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref15"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref15"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">مما تقدم نرى أن السجع كان ملازمًا للغة العربية، واستمر حتى عصرنا، غير أننا لا نكاد نرى اليوم مقدمات كتب مسجوعة ، بسبب اعتماد الكتاب على التركيز على المضمون. فإن جاء السجع تلقائيًا ومطبوعًا فهو سائغ، وإلا فما أغنانا عن التحمل والتكلف على غرار تقديم أحدهم لكتابه:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">انتشر هذا الديوان ، معتمدًا على الواحد الديان، وممتلئ النفس من الرضا والاطمئنان، لأنه ثمرة جهد جهيد، وصبر مؤمن عنيد، ولقد جاء كما ترى معبرا، عما صار وجرى، وسلكت به الطريق الطويل، على نهج الفراهيدي الخليل، بلا انحراف وتحويل، ولا تمويه ولا تضليل، بل عربي مصري أصيل...</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فالسجع لا يحسن إلا إذا كان رصين التركيب خاليًا من التكرار في غير فائدة، يراوح مع المرسل. ولهذا كان جمال القرآن اللغوي الذي راوح بين الفواصل والإرسال ، ومن جهة أخرى نفرنا من أسلوب المقامات ، وخاصة المتكلف منه ، بينما أعجبنا بالأمثال المسجوعة.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فالخطيب إذا استعمل السجع بعض المرات يزيد خطبته سبكًا ورونقًا، بينما إذا استمر على السجع فإنه يتركز على الشكل ويفقد الجاذبية.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فالسجع اليسير استعمل قديمًا وما زال. والعودة إليه لا تدل على ارتفاع في الأسلوب، فهو جزء من اللغة لم ينفصل عنها في أية فترة زمنية ، فالعبرة في قوة السبك وفي التأثير.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: red; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الجناس</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وهو تشابه اللفظين في النطق في أداء المعنى، فقد ورد على مر العصور في كلامنا فصيحة وغير فصيحة.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">فالقرآن يورد: وأسلمت مع سليمان، وأقم وجهك للدين القيم، تتقلب فيه القلوب والإبصار، أزفت الآزفة، إذا وقعت الواقعة، إني وجهت وجهي....</font><a name="_ftnref16"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn16"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref16">[16]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref16"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref16"></span><font size="4"> وبالطبع فإن القرآن عمد إلى هذا الجناس المطلق وسيلة من وسائل الجذب والسحر اللغوي.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وفي الحديث نجد الرسول يتحدث عن قبائل عصية وغفار وأسلم فيقول: غفار غفر الله لها، وأسلم سالمها الله ، وعصية عصت الله ورسوله </font><a name="_ftnref17"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn17"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref17">[17]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref17"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref17"></span><font size="4">، ويقول الظلم ظلمات يوم القيامة، المسلم من سلم الناس من يده ولسانه </font><a name="_ftnref18"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn18"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref18">[18]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref18"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref18"></span><font size="4"> .وفي الفترة الإسلامية الأولى قال رجل من قريش لخالد بن صفوان: ما اسمك؟ قال: خالد بن صفوان . فقال الرجل: إن اسمك لكذب، ما خلد أحد، وإن أباك لصفوان وهو حجر. فقال خالد: من أي قريش أنت؟ قال: من بني عبد الدار. قال:فمثلك يشتم تميمًا في عزها وحسبها، وقد هشمتك هاشم، وأمتك أمية، وجمحت بك جُمح، وخزمتك مخزوم، وأقصتك قصي، فجعلتك عبد دارها .</font><a name="_ftnref19"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn19"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref19">[19]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref19"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref19"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وحتى في العصور المتأخرة في قصص السير نرى بعض اللازمات تتكرر ، وفيها هذه المحسنات، فمن تغريبة بني هلال مثلاً:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> والتقى البطلان كأنهما جبلان، وحان عليهما الحَين، وغنى على رأسيهما غراب البين</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وقد أورد الشدياق نماذج كثيرة منها:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">فلما ذقت طيب العشق وسوس إلي الوسواس أن أتزوج بنتًا فقيرة مهملة، وهذا العشق يسمى عند الإفرنج العشق الأفلاطوني نسبة إلى أفلاطون الحكيم، ولا حقيقة له عندهم، وإنما هي مجرد تسمية، ويعرف عندنا بالهوى العذري نسبة إلى عذرة قبيلة في اليمن لا إلى عذرة الجارية أي بكارتها .</font><a name="_ftnref20"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn20"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref20">[20]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref20"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref20"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وفي الأمثال العامية نجد تجنيسًا تامًا وناقصًا :  الخال مخلّى ، خيرها بغيرها ، </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الأقارب عقارب ، الحركة بركة ،  الزيارة غارة .</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">بل إن الأسماء توحي عند الغضب لبعض الأمهات فعائشة- ليتها لا تعيش، و حسن الله لا يحسن إليه، و محمود  الله لا يحمده... وهكذا بقدر ما يسمح الاشتقاق. حتى في الإجابات -  -أي أحرف  الجواب - فإن  نعم تصبح عند الغضب دافعة للإجابة نعامة ترفسك ،  و لا  (لع) – لعوعة؟؟</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وإذا كنا قد استشهدنا من شعر امرئ القيس للدلالة على التشطير ،  فيمكننا هنا أيضًا أن نستشهد بنموذج الجناس:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">             لـقد طمح الطماح من بعد أرضه</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">                                        ليلبسنـي من دائه ما تلبسـا </font><a name="_ftnref21"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn21"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref21">[21]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref21"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref21"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فهذه الاستعمالات ليست مجرد تلاعب لفظي، وإنما تدبيج لتمكين المعاني ولتقويتها.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أما الجناس الذي يؤدي إلى تعقيد، ويحول دون انطلاق المعاني فهو المتكلف الذي وجدنا له النماذج الكثيرة في أدب المقامات: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وأقدح زند جدك بجدك، واقرع باب رعيك بسعيك، ولج كل لج </font><a name="_ftnref22"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn22"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref22">[22]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref22"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref22"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فمثل هذا النموذج لا نجده في لغتنا المعاصرة، ولكنا نجد الاستعمالات المتجددة بصور مراوغة وأحيانًا تدعو إلى الابتسام ، فإميل حبيبي في كتابه المتشائل يستعمل:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><ul type="disc"><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l3 level1 lfo2; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">حديث شطط في الطريق إلى</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">سجن شطه</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l3 level1 lfo2; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فقمت إلى اللوح فصاح: عد</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">لمكانك يا لوح</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l3 level1 lfo2; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وبرطعوا في</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">برطعة</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l3 level1 lfo2; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أخذ الذهب وذهب</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>.<a name="_ftnref23"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn23"><span style="mso-bookmark: _ftnref23">[23]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref23"></span></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref23"></span><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li></ul><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومما ذكر في كتاب أستاذ قد الدنيا لكاتب هذه السطور بعض العينات:</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><ul type="disc"><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l1 level1 lfo3; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وصرت معلم الإنجليزية</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">بقدرة قادر</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l1 level1 lfo3; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أو ليس تشكيل الرئاسة أهم</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">من تشكيل القطعة</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l1 level1 lfo3; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وما زلت غير مؤهل حتى</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الآن مع أني مؤهل زواجًا</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> .<a name="_ftnref24"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn24"><span style="mso-bookmark: _ftnref24">[24]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref24"></span></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref24"></span><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li></ul><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وقد جذب نظري في أثناء كتابة المقال صورة قلمية للدكتور إدوار إلياس نشرت في الاتحاد بعنوان أوفاهن وفاء وأجملهن جميلة، وأشرفهن شريفة .</font><a name="_ftnref25"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn25"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref25">[25]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref25"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref25"></span><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فاللغة هنا تتطور،وتقرب الشكل من المضمون ،أي تستعمل الأسلوب نفسه كحيلة فنية لتوصيل المضمون.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: red; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الطباق والمقابلة</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">الطباق هو الجمع بين الشيء وضده في الكلام، وفي المقابلة أكثر من طباق واحد. قال تعالى: وإنه هو أضحك وأبكى * وإنه هو أمات وأحيا </font><a name="_ftnref26"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn26"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref26">[26]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref26"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref26"></span><font size="4">. يولج الليل في النهار ، ويولج النهار في الليل * ويخرج الميت من الحي </font><a name="_ftnref27"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn27"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref27">[27]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref27"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref27"></span><font size="4"> ؛ باطنه فيه الرحمة وظاهره من قبله العذاب</font><a name="_ftnref28"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn28"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref28">[28]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref28"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref28"></span><font size="4"> ؛لكيلا تأسوا على ما فاتكم ولا تفرحوا بما آتاكم </font><a name="_ftnref29"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn29"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref29">[29]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref29"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref29"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومثل هذا التضاد يقوي المعنى ويرسخه في ذهن السامع.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وفي الحديث نماذج منه: اغفر لي ما قدمت وما أخرت، وما أسررت وما أعلنت...</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">خير المال عين ساهرة لعين نائمة، إياكم والمشارة فإنها تميت الغرَّة وتحيي العُرّة </font><a name="_ftnref30"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn30"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref30">[30]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref30"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref30"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">ومن المقابلة ما يأتي لإيراد الكلام، ثم مقابلته بمثله في المعنى واللفظ من جهة الموافقة أو المخالفة. فإذا كان منها في المعنى فهو مقابلة الفعل بالفعل كقوله تعالى: فتلك بيوتهم خاوية بما ظلموا </font><a name="_ftnref31"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn31"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref31">[31]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref31"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref31"></span><font size="4"> فخواء بيوتهم وخرابها بالعذاب مقابلة لظلمهم، فهذا هو الربط المناقض، وهو على غرار ما  نراه  بالإنجليزية كذلك - </font></span></b><font size="4"><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">Anti- thesis</span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>  ، وهو أسلوب بلاغي نجد نماذج كثيرة له في كل عصر وحتى في اللهجات العامية:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><ul type="disc"><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l2 level1 lfo4; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">القرش الأبيض ينفع في</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">اليوم الأسود</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l2 level1 lfo4; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">قرعة تتباهى بشعر بنت</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">خالها</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l2 level1 lfo4; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">العصفور يتفلى والصياد</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">يتقلى</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>.</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></li></ul><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وسنرى أن هذا الأسلوب يتقوى الضد به عن طريق الضد.</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: red; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الموازنة</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">وهو تساوي الفواصل في الوزن دون التقفية نحو قوله تعالى: ونمارق مصفوفة * وزرابي مبثوثة ؛ وامرأته حمالة الحطب * في جيدها حبل من مسد </font><a name="_ftnref32"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn32"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref32">[32]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref32"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref32"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومبنى الجملة في العصر العباسي عامة فيه هذا الترادف الذي تُمكِّن الجملة فيها سابقتها. فمثلاً  يقول قدامه في كتابه <u>نقد النثر</u>: .... أن يكون في جميع ألفاظه ومعانيه جاريًا على سجيته غير مستكره لطبيعته، ولا يتكلف ما ليس في وسعه، فإن التكلف إذا ظهر في الكلام هجّنه وقبح موقعه.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فانظر كيف تتشبث الجملة بالأخرى. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وأساليب المنفلوطي وطه حسين والزيات قريبة الشبه بالموازنة، بل إن العقاد الذي أفاد من الأساليب الإنجليزية لم يتخلص من هذه الأنماط المقطعة ، ولنسق مثلاً:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">إن الكتابة الأدبية فن، والفن لا يكتفي فيه بالإفادة، ولا يعني عنه مجرد الإفهام. وعندي أن الأديب في حل من الخطأ في بعض الأحيان ، ولكن على شرط أن يكون الخطأ خيرًا وأجمل وأوفى من الصواب </font><a name="_ftnref33"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn33"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref33">[33]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref33"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftnref33"></span><font size="4">.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">لنعد إلى السؤال: لماذا حافظ العرب على هذا التزيين أو التدبيج على مدى العصور؟</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">يبدو لنا أن حركة الكتابة والتفكير في صوغ العبارة تلزم التقطيع ذهنيًا آنا بالسجع وآخر بالموازنة، وإذا لم يجد بدًا فهو يعرض عن الموسيقى والإيقاع إلى إيقاع آخر يتمثل بالطباق أو الجناس. يقول صاحب كتاب <u>الصناعتين</u>:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font size="4">لا يحسن منثور الكلام ولا يحلو حتى يكون مزدوجًا... </font><a name="_ftnref34"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn34"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref34">[34]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref34"></span></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref34"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فالكلمات العادية لا تثير انتباه القارئ أو السامع، وتتجلى المتعة بالإيقاع نفسه، وفي الإيقاع نوع من التكرار. فإذا قيل: ليس له صديق في السر، ولا عدو في العلانية فإننا نطرب للقسم الثاني،  بل أحيانًا نستخرجه وحده، لأنه تكرار من نوع جديد يزيد الإيقاع قوة على قوة.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">إذًا فبقدر ما يؤدَّى الغرض الجمالي فإن ثمة مضمونًا تأكيديًا هو إيقاع وتمكين معًا.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> وهذه الأساليب منها ما هو تعويض عن قافية الشعر وتمكين معًا. وإذا كان الشعر كثافة معنى وتركيزًا فإن هذا التدبيج أو التزيين يركز الخلاصة في موسقة وجمال بناء شبيهين لما لهما في النظم. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وقد يدخل التكرار في هذا الباب كما نجد أن للمفعول المطلق (وخاصة المصدر للتوكيد) أهمية في هذا المجال، فهي محسنات رغم أنها لم ترد على السنة علماء البلاغة بهذا الوصف. فكلما كانت طبيعية انسابت وانساقت حلى وديباجة، أما إذا تعسفنا فيها وتكلفنا فعندها تكون تلاعبًا لغويًا - لا تغني العبارة بقدر ما تفقرها.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومع هذا لا نستطيع أن ننكر استعمال كاتب معاصر للسجع أو الطباق، فلغتنا طيعة
    أ. د/ فاروق مواسي
  • Farouq_Mawasi
    Senior Member
    • May 2006
    • 310

    #2
    _MD_RE: المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

    <p align="right"><font color="#660000" size="7"><strong>تتمة المقال :</strong></font> </p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ومع <font size="4">هذا لا نستطيع أن ننكر استعمال كاتب معاصر للسجع أو الطباق، فلغتنا طيعة لمثل هذه المحسنات، ونحن لا نسمي هذا ارتفاعًا في الأسلوب أو انخفاضًا فيه ، كما أن الكاتب الذي يقل منها أو لا يستعملها قطعيًا لا ينقص حظه من الإجادة في الكتابة... فتفاوت العمل الأدبي هو بالأسلوب والشكل، فالشكل هو الذي يرسخ المضمون ، وهو الذي يتلاحم معه.</font></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">لنلق نظرة على الاستعمالات المعاصرة لهذه المحسنات في لغتنا الحديثة:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أ- نستعمل كثيرًا منها عناوين لمقالات أو أسماء لكتب ،  وخاصة  أسلوب الطباق ، فمن الكتب المحلية يحضرني:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">مروج وصحار، أسير يقظتي ونومي، اعتناق الحياة والممات، وابل وطل.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وفي عدد واحد من صحافتنا المحلية وردت هذه العناوين: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font color="#993300" size="4">تريد العشق وتخاف من الحمل، يا جبل ما يهزك ريح، أوفاهن وفاء وأجملهن جميلة وأشرفهن شريفة .</font><a name="_ftnref35"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn35"><font color="#993300"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref35">[35]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref35"></span></font></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref35"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وهناك بعض زوايا في الصحافة أذكر منها  : صدى الصدى!</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ما الهدف من الهدف؟ الجديد في الجديد- وهكذا كل صحيفة تبعًا لاسمها.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ب- الاستعمال الساخر في اللغة، حتى ولو كانت هناك بعض التجاوزات اللغوية: يقول إميل حبيبي:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">كنت أحسبك حمارًا فإذا أنت أحمر.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">- أفحمه؟</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">- بل وفَحَّمه.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><font color="#993300" size="4">- واخذ الذهب وذهب .</font><a name="_ftnref36"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn36"><font color="#993300"><font size="4"><span style="mso-bookmark: _ftnref36">[36]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref36"></span></font></font></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref36"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ففي المثل الأخير مكّن المعنى ورسخه، فلو قال هذا المثل أخذ الذهب وراح لكانت جملة عادية، ولكن كلمة (ذهب) خدمت المعنى .</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وليسمح لي القارئ باستعمال نماذج من كتابي أستاذ قد الدنيا الذي عنوانه يدل على الموازنة والمفارقة:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><ul type="disc"><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أنا رياض برهان أستاذ</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">الرياضيات</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">فأنا نسيج وحدي أو جحيش</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span lang="AR-SA" dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وحدي</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span>. </span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></li><li class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list .5in; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">أحسب وما أدراك ما أحسب</span></b><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span> !<a name="_ftnref37"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn37"><span style="mso-bookmark: _ftnref37">[37]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref37"></span></a></span></b><span style="mso-bookmark: _ftnref37"></span><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></li></ul><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">ج- نقل جو،  وكثيرًا ما يكون نوعًا من </span></b><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">Parody</span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span> فيستعمل الكاتب الصيغ نفسها بصورة مختلفة،  ولكنها موحية بالجو الأصلي الذي نبعت منه. ففي كشف اللثام عن أخبار ابن سلام يكتب لنا جمال الغيطاني فصلاً كأنه من فصول الجبرتي <a name="_ftnref38"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn38"><span style="mso-bookmark: _ftnref38">[38]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref38"></span></a><span style="mso-bookmark: _ftnref38"></span>. وفي رحلات السندباد السبع<u> </u>يستعمل عبد الرحمن فهمي العبارة يا سادة يا كرام...<a name="_ftnref39"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftn39"><span style="mso-bookmark: _ftnref39">[39]</span><span style="mso-bookmark: _ftnref39"></span></a><span style="mso-bookmark: _ftnref39"></span> بشكل رتيب.</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وأخيرًا فإن مناحي القول وأساليبه اتسعت هذه الأيام بقدر اتساع الحياة وأساليبها، فثمة الجمل الطويلة على غرار الجملة الألمانية المركبة، وثمة المعتمدة على الاستعارات المختزلة أو المنحوتة، وهناك أنصاف الجمل وكأنها شعر حديث. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">وقد وقع في يدي مؤخرًا نموذج من النثر الغريب نشرته مجلة النقطة التي صدرت في باريس. وبرغم هذا الخروج عن مألوف اللغة في مساراتها فإن المحسنات اللغوية بقيت زينة إذا استسيغت وأحكمت، وغدت أغلالاً إذا لم تكتبها يد صَناع، فهي جزء من اللغة والأسلوب ولا تشترط سياق السخرية.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><font color="#993300"><font size="4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> وبعد فليست لنا مقاييس محددة نقيس بها ارتفاع اللغة وانخفاضها. فاللغة متطورة، وما كان عاميًا عند الزبيدي في كتابه لحن العامة  أصبح فصيحًا اليوم. وبعض ما نعتبره عاميًا اليوم قد يكون فصيحًا بعد ألف سنة. وليست المحسنات اللفظية تلاعبًا لغويًا كما يحلو للبعض أن يسميها، بل لها مكانتها في خدمة المضمون.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"></span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></p><div class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: left" align="right"><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><hr align="right" width="33%" size="1" /></span></b></div><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn1"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref1"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn1"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[1]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn1"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn1"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -      </span></b><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: 'simplified arabic'">Zaki Abdel Malik: The influence of diaglossia on</span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span> </span></b><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: 'simplified arabic'">the novels of yusif al-Sibaai</span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>, </span></b><b><u><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: 'simplified arabic'">JAL</span></u></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>, 3, 1972, </span></b><b><span dir="ltr" style="font-family: simplified; mso-bidi-font-family: 'simplified arabic'">PP</span></b><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>. 132-141</span></b><b><span dir="ltr" style="mso-bidi-font-family: 'simplified arabic'"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn2"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref2"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn2"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[2]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn2"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn2"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   <u>تاج العروس</u> للزبيدي مادة سجع.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn3"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref3"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[3]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn3"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn3"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     <u>سنن النسائي</u> ، ج 8 ،  دار إحياء التراث العربي، القاهرة ، ص 50.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn4"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref4"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn4"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[4]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn4"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn4"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     قدامة بن جعفر، <u>نقد النثر</u> ، مطبعة مصر ، القاهرة - 1939 ، ، ص 107.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn5"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref5"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn5"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[5]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn5"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn5"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     البلاقاني، <u>إعجاز القرآن</u> ، دار المعارف بمصر،  ص 270. وقد ميز الباقلاني بين السجع يتبعه المعنى، والفواصل تابعة للمعاني ،  وهو تمييز غير دقيق عند التطبيق كما يرى الباحث الموضوعي.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn6"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref6"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn6"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[6]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn6"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn6"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -  سورة الانشراح آية 7-8.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn7"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref7"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn7"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[7]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn7"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn7"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   سورة  الكافرون آية 1-2.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn8"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref8"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn8"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[8]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn8"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn8"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    الدارمي: <u>سنن الدارمي</u> ،  ج2 ص 275.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn9"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref9"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn9"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[9]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn9"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn9"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   ابن ماجه: <u>سنن ابن ماجه</u> ، دار أحياء الكتب العربية، القاهرة -  1952،  ج1 ص 573.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn10"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref10"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn10"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[10]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn10"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn10"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -  <u> ابن ماجه</u> ج2 ص 1165.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn11"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref11"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn11"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[11]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn11"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn11"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    قدامة بن جعفر. <u>نقد النثر</u> ص 102.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn12"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref12"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn12"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[12]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn12"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn12"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    <u>ألف ليلة وليلة</u> ، المكتبة الشعبية ، د . ت ،  ج2 ص 255.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn13"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref13"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn13"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[13]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn13"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn13"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -  <u>تغريبة بني هلال</u> ص 53.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn14"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref14"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn14"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[14]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn14"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn14"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     انظر الخليلي علي: <u>البطل الفلسطيني في الحكاية الشعبية</u> ، مطبعة ابن رشد ، القدس - 1979.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn15"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref15"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn15"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[15]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn15"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn15"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -      <u>ديوان امرئ القيس</u> ، بئير أوفست- حيفا ، ص 143.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn16"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref16"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn16"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[16]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn16"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn16"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -       <u>القرآن الكريم</u>: على التوالي سورة النمل 44، الروم 43، النور 37، النجم 57، الواقعة 1، الأنعام 79.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn17"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref17"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn17"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[17]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn17"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn17"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     <u>صحيح البخاري</u>- باب المناقب ص 307.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn18"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref18"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn18"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[18]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn18"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn18"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    <u>ن . م </u>- ج1 ص9.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn19"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref19"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn19"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[19]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn19"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn19"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     أبو هلال العسكري، <u>كتاب الصناعتين </u>، دار أحياء الكتب العربية، القاهرة ،  ص 323.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn20"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref20"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn20"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[20]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn20"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn20"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -            الشدياق أحمد، <u>الساق على الساق </u>ص 159 ،  وانظر كذلك مقدمة كتاب من الجراب لمارون عبود حيث يعني بالجراب معنى أخر فيــه روح الدعابة.       </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn21"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref21"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn21"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[21]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn21"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn21"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   <u>ديوان امرئ القيس </u>ص 118.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn22"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref22"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn22"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[22]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn22"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn22"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     الحريري. <u>مقامات الحريري</u>، المقامة الساسانية ص 575.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn23"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref23"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn23"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[23]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn23"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn23"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -      إميل حبيبي- <u>المتشائل : قصة أبي سعيد النحس </u>ص 162، 48، 101، 124.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn24"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref24"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn24"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[24]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn24"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn24"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -     فاروق مواسي. <u>أستاذ قد الدنيا </u>ص 7، 14، 48.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn25"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref25"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn25"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[25]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn25"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn25"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -       <u>الاتحاد</u> عدد 31/12/82 ص 5.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn26"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref26"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn26"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[26]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn26"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn26"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -        سورة النجم 43-44.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn27"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref27"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn27"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[27]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn27"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn27"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> - سورة آل عمران 27.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn28"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref28"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn28"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[28]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn28"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn28"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    سورة الحديد 13.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn29"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref29"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn29"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[29]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn29"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn29"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    سورة الحديد 23.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn30"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref30"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn30"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[30]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn30"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn30"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    صحيح  <u>البخاري</u> ج8 ص 105، م.ن ج2 152.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn31"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref31"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn31"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[31]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn31"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn31"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -        - سورة النمل 22</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn32"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref32"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn32"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[32]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn32"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn32"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   سورة الغاشية 15-16، المسد 4.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn33"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref33"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn33"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[33]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn33"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn33"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    مقدمة العقاد لكتاب <u>الغربال</u>- ميخائيل نعيمة ، دار المعارف ، القاهرة – 1946،  ص8.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn34"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref34"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn34"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[34]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn34"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn34"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    العسكري : <u>كتاب الصناعتين</u> ص 260.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn35"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref35"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn35"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[35]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn35"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn35"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -    انظر : الاتحاد ،  عدد 31/12/82 ، ص 5 .</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn36"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref36"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn36"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[36]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn36"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn36"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   حبيبي إميل  :   <u>المتشائل</u> ص 169، ص 167، ص 124.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn37"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref37"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn37"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[37]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn37"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn37"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -   مواسي :   <u>أستاذ قد الدنيا</u> ص 6، 9.   </span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn38"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref38"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn38"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[38]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn38"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn38"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -        الغيطاني جمال. <u>أوراق شاب عاش منذ ألف عام</u> ، منشورات صلاح الدين، القدس ،  ص 99.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify; mso-margin-top-alt: auto; mso-margin-bottom-alt: auto"><a name="_ftn39"></a><a title="style=mso-footnote-id:" href="http://www.bettna.com/articals2/showArticlen.ASP?aid=649#_ftnref39"><font size="3"><span style="mso-bookmark: _ftn39"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified">[39]</span></b></span><span style="mso-bookmark: _ftn39"></span></font></a><span style="mso-bookmark: _ftn39"></span><font size="3"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: simplified; mso-hansi-font-family: simplified"> -      فهمي عبد الرحمن. <u>رحلات السندباد السبع</u> ، دار الشروق، القاهرة ،  ص 10-11.</span></b><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></b></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: justify"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><font size="3"> <p></p></font></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt"><span dir="ltr"><p><font size="3"> </font></p></span></p><p align="right"></p>
    أ. د/ فاروق مواسي

    تعليق


    • #3
      المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

      <p align="right"><font size="5"><strong><font color="#660000">من أحلى ما استمتعت به في هذا الدرس الفاروقي الجميل<br /><br />هو الربط بين كل شيء وبيان ألفته وتناسقه<br /><br />وأكثر ما استفدت منه هو إنارة على زاوية تفيد في فهم طريقة التفكير من خلال دراسة التعبيرات<br /><br />كتبه الله في صالح أعمالك</font></strong></font></p>

      تعليق

      • عبدالرحمن السليمان
        عضو مؤسس، أستاذ جامعي
        • May 2006
        • 5732

        #4
        _MD_RE: المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

        <font size="5"><strong>مقال رائع بحق، كنت أعالج فيه أمرا فإذا بي أراه منشورا<img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /><br />وسأنشره في الصفحة الرئيسية أيضا لعظيم فائدته شأنَ كل ما يصدر عن الدكتور فاروق أدامه الله.</strong></font> 

        تعليق

        • Farouq_Mawasi
          Senior Member
          • May 2006
          • 310

          #5
          _MD_RE: المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

          <p align="right"><font style="background-color: #00ffff" color="#000000" size="5">عزيزي أبا صالح !</font></p><p align="right"><font style="background-color: #00ffff" color="#000000" size="5">عزيزي أبا ياسين !</font></p><p align="right"><font style="background-color: #00ffff" color="#000000" size="5">، شكرًا لقراءة النص والاهتمام به ، وأنا سعيد بكما وبمتابعتكما  ومرحبًا مرحبًا !<br /><br />أخي أبا صالح : أظنك سألتني عن منهاج الأدب العربي الحديث في مدارسنا ، فهل ظني حقيقة ؟ أم أنك سألتني عن أمر آخر يتعلق بالمناهج ؟ <br /><br /><br /><strong><font style="background-color: #cc99ff" color="#ff0000" size="7">تحيــــة فاروقيـــــة</font></strong> <br />وقبل أن أودعكم أسأل : أين عزيزتنا الأستاذة الدكتورة وفاء ، فهي ليست معنا ، ولم تجب رسائل أرسلتها لها تحمل شكري ومحبتي  .<img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /></font></p>
          أ. د/ فاروق مواسي

          تعليق


          • #6
            المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

            <p><font color="#660000" size="5"><strong>عزيزي د.فاروق<br /><br />لا، لم أقصد ذلك يا د. فاروق <br /><br />ولكن ما قصدته يدخل من ضمن الموضوع الذي كتبت عنه في الموقع التالي وما حوله للإعلى والأسفل<br /></strong></font><br /><a href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=21270#forumpost21270">http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=21270#forumpost21270</a><br /><br /><br /><br /><font color="#660000" size="5"><strong>وهل لي أن أطلب منك لأن قلمك رائع وخبرتك أروع أن تبدأ بموضوع عن الأمثال المتشابهة ومعانيها ما بين العربية والعبرية؟ علها تكون في النهاية كتاب متكامل<br /><br />أنت تعرف أن الأمثال تعطي ملخص لمفاهيم الناس وطريقة تعاملهم وأشياء كثيرة أخرى، <br /><br />وفي هذا المجال لو تمت المقارنة بشكل صحيح ستعطي دفعة نفسية قوية جدا والله أعلم، علميا واجتماعيا للماضي والحاضر والمستقبل بالطريقة التي عرضتها في هذا الموضوع أعلاه<br /><br />ومثال على ذلك من الأمثلة السلبية كقولنا " اتفق العرب على أن لا يتفقوا" في حين كما عرفت أن في العبرية مثال ما معناه " لو كان يهوديين يتناقشان فأعلم أن هناك ثلاثة آراء" فهذه تبين لو كنا نحن مختلفين فهم أشد اختلافا منّا على سبيل المثال<br /><br /><br />ما رأيكم دام فضلكم؟<br /><br /><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e4c2e742.gif" /><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" /></strong></font></p>

            تعليق

            • Farouq_Mawasi
              Senior Member
              • May 2006
              • 310

              #7
              _MD_RE: المحسنات في اللغة العربية ووظيفتها

              <p align="right"><font color="#993300" size="5"><strong>أخي الكريم أبا صالح ، ولك سلام مقيم ، وبعد </strong></font></p><p align="right"><font color="#993300" size="5"><strong>فقد كنت بالأمس في محاضرة مع الأديب اليساري اليهودي أ.ب . يهوشع ، وذلك أمام مديرين ومفتشين من أبناء الشعبين ، وقد نبهتهم إلى كثرة المشترك في اللغة والأمثال ، وحتى أن معظم الأنبياء نقدسهم ، وهم لنا جميعًا ، وربما سيأتي يوم بعد مئات السنين  باحث ، ويحاول جاهدًا أن يجد فروقًا جوهرية بين الديانات الثلاث ، وقد لا يجد  ....</strong></font></p><p align="right"><font color="#993300" size="5"><strong>موضوع المشترك في الأمثال يحتاج إلى متابعة ، وبالفعل سيتمكن  المتابع الجدي أن يؤلف كتابًا ، وسأحاول هنا أن أقدم لك نماذج </strong></font></p><p align="right"><font color="#333366" size="5"><strong>الأخير الأخير محبوب  - في العبرية = </strong></font><font color="#993300" size="5"><strong><font color="#333366">التالي غالي .<br />من الحكيم ؟ الذي يتعلم من كل إنسان . ( بالعبرية) = الحكمة ضالة المؤمن )<br />ليس هناك من كامل في كل المزايا ( بالعبرية ) = عمر الزين ما كمل ، وفي أمثال الشعر : لا تعدم الحسناء ذاما <br /><br />ليس هناك من فنان كصاحب التجربة ( بالعبرية ) = اسأل مجرب ولا تسأل حكيم ، وفي القرآن : ولا ينبئك مثل خبير .<br /><br />ليس من كلب  يفترس  أخاه ( بالعبرية ) = الكلب بيعضش على دنب أخوه .<br /><br />لا كلام على الطعام ( بالعبرية ) = إذا حضر الطعام بطل الكلام .<br /><br />ليس هناك من نبي في بلده ( بالعبرية ) = لا كرامة لنبي في وطنه .<br />ليس من فقير إلا الفقير بفكره ( بالعبرية ) = الفقير فقير العقل .<br />لا صوت ولا مجيب ( بالعبرية ) = لا حياة لمن تنادي ، وفي مصر يقولون : مين يقرا ومين يسمع ؟<br />أكل ومسح فاه ( بالعبرية ) = ياكل وينكر . أو  ( زي البساس بوكل وبينكر<font color="#993300">  </font><br /><br />وهناك مئات غير ذلك ، فأرجو أن أجد وقتًا لأزودك بأكثر .<br /></font><font style="background-color: #ff6600"><img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" />وتحيـــــة فاروقيـــــــــــة</font> </strong></font></p>
              أ. د/ فاروق مواسي

              تعليق

              يعمل...
              X