اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

تقليص
X
 
  • تصفية - فلترة
  • الوقت
  • عرض
إلغاء تحديد الكل
مشاركات جديدة
  • JHassan
    عضو مؤسس، مترجم مستقل
    • May 2006
    • 1295

    #16
    RE: اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

    <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 26pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>1-3 النحت</span><u><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></u></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و هي الطريقة التي يتم فيها جمع كلمتين أو أكثر باختيار أجزاء مناسبة من الكلمات المختلفة، لتعطي كلمة واحدة في النهاية. هذه الطريقة استعملها العرب في العصور الوسطى، كما تدل عليه كلمات مثل <span style="mso-ansi-font-weight: bold">البسملة</span> و <span style="mso-ansi-font-weight: bold">سامراء</span> و التي تعني على التوالي <span style="mso-ansi-font-weight: bold">باسم</span> <span style="mso-ansi-font-weight: bold">الله</span><span style="mso-spacerun: yes">  </span>و <span style="mso-ansi-font-weight: bold">سر من رأى</span>. الاسم الأخير يدل على مدينة في العراق بناها المعتصم العباسي. هذه العملية تستعمل بكثرة في اللغات الأجنبية،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>و بالخصوص الإنكليزية، و لكن نادرا ما يلجأ إليها في العربية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 26pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold">1-4 التعريب</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">يتعلق باستعارة كلمة أجنبية و إدخالها في قالب عربي حتى لا تكون ثقيلة على اللسان و الأذن العربية. إن هذه الطريقة ليست جديدة، كما يظن الكثير من الناس. بحيث توجد كتب كثيرة وصلتنا من الماضي، تذكر الكلمات العديدة التي دخلت العربية. و كمثال على الألفاظ الحديثة يمكن ذكر التكنلوجيا، التلفزيون، الراديو، الخ... و لكن العرب في القديم أحسنوا استعمال عملية التعريب، بحيث كثير من الكلمات التي نظن بأنها عربية هي في الأصل أجنبية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فكلمات مثل ديوان، دولاب، هندسة، بريد، طراز، كلها فارسية. الكلمات، أسطول، درهم، بطاقة، منجنيق جاءتنا من اليونانية. و حتى بعض الكلمات الموجودة في القرآن مثل آمين، صراط،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>طاغوت، جبروت، طوفان، فأصلها إما سرياني أو عبراني.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و بالمقابل توجد عدة كلمات من أصل عربي في اللغات الأجنبية، بحيث حوالي 70</span><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><span dir="ltr" style="font-size: 14pt; font-family: symbol; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-bidi-font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: symbol"><span dir="ltr"></span><span dir="ltr"></span><span style="mso-char-type: symbol; mso-symbol-font-family: symbol">%</span></span><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><span style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span> <span lang="AR-SA">من الكلمات التركية هي من أصل عربي. و نسبة كبيرة من الكلمات العربية توجد في الفارسية، و كذلك توجد مئات من الكلمات العربية في اللغات الأوربية الحديثة.</span></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و كما نلاحظ، فاللغة العربية عبارة عن كائن حي يؤثر و يتأثر بالمحيط الخارجي، و هذه الظاهرة سوف تستمر ما دام هنالك ناس يستعملونها. و لكن الشيء الذي يصعب فهمه في هذا العصر، لماذا أصابها نوع من العقم رغم الطرق العديدة في تكوين المصطلحات بالمقارنة مع اللغات الأخرى؟</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">لو نظرنا إلى أكثر اللغات انتشارا في هذا العصر، الإنكليزية، نجد بأنها لا تحتوي سوى على طريقتين فقط في تركيب الكلمات، و هي النحت و الكلنزة (أي نقل كلمات أجنبية للإنكليزية)، أما فيما يخص طريقة الاشتقاق فهي محدودة جدا فيها.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">سبب نجاح الإنكليزية بسيط، يرجع إلى كونها استغلت، و لأقصى درجة الإمكانيات التي توفرها تلك الطريقتين، بينما العربية لم تستفد من القدرات الهائلة التي تملكها طرق الاشتقاق، النحت و التعريب.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فلا يمكن التمتع بالخيرات الموجودة في باطن الأرض، إذا لم يكن هنالك بحث و تنقيب.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فالمشكلة ترجع بالدرجة الأولى إلى الجهل الفادح للمبادئ التي بنيت عليها العربية و انعدام الاجتهاد في هذا الميدان من طرف العرب، و الذي انعكس على الساحة الثقافية بنقص خانق في الإنتاج الأدبي و العلمي القيم. زيادة على هذا، لا يوجد هنالك تفاهم بين الأطراف المشرفة على تكوين المصطلحات حول كيفية استعمال كل هذه الطرق.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 26pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">2- المنهجية الجديدة في تكوين المصطلحات</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">كما رأينا أعلاه من أجل اشتقاق كلمات، يجب تحديد الجذر أولا، و لكن من أين يجب البداية إذا كان الأمر يتعلق بمصطلح جديد؟ و في نحت الكلمات المشكلة أكثر تعقيدا، لأن كل الكلمات العربية تحتوي على عدد محدود من حروف الشد، و بالتالي فالكلمات المركبة الطويلة غير مقبولة، لأنها تفقد ذوقها العربي. و نفس الشيء يقال بالنسبة للتعريب الحرفي، لأن الكلمات الأجنبية تبدو طويلة عند نقلها إلى العربية، و بالتالي فهي تبقى غريبة على العين و الأذن العربية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">إن المسألة ليست سهلة، و هذا ما أدى إلى اختلاط كبير في تكوين المصطلحات الحديثة، <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و معارضة كبيرة في استعمالها، و عدم قبول الكثير منها، و هذه المشكلة لا تزال قائمة حتى الآن. بل أخطر من ذلك فهي تزداد حدة يوما بعد يوم.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فكل ردود الفعل ضد التكوين العشوائي للمصطلحات تعتبر سليمة، لأننا لا نريد بأن تفقد العربية بلاغتها و فصاحتها.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">يمكن وضع منهجية لتعريب المصطلحات كما يلي:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold">عند تكوين مصطلح جديد بطريقة التعريب يجب تحديد الجذر أولا، باختيار الحروف التي تحافظ على"نغم" الكلمة الأجنبية، دون اجتياز العدد الأقصى لحروف الجذر العربي، أي أربعة (4). بحيث المصطلح الجديد هو الجذر نفسه أو أحد مشتقاته.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و إذا طبقنا الآن هذه الطريقة على بعض الكلمات التي اقتبستها العربية حديثا، سوف نلاحظ تناقضها مع اللسان العربي الفصيح.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">لنبدأ بكلمة <span style="mso-ansi-font-weight: bold">تلفزيون</span>. يبدو جليا بأنها كلمة أجنبية طويلة، و غير موزونة. لنحاول الآن تحديد حروف الجذر العربي لهذه الكلمة، مع المحافظة على نغمها الأصلي. بدون شك الحروف المناسبة هي العدد الأقصى، أي أربعة ( ت، ل، ف، ز)، و التي تعطي الفعل <span style="mso-ansi-font-weight: bold">تلفز</span>. و حسب الأوزان المعمول بها في العربية يمكن اشتقاق اسم جميل للتلفزيون و هو <span style="mso-ansi-font-weight: bold">تلفزة</span>. فهذا الاسم لا يمكن اعتباره الآن أجنبي، لأنه في قالب عربي مثل كلمة <span style="mso-ansi-font-weight: bold">هندسة</span> و التي عربت من الفارسية كما ذكرت أعلاه.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">باتباع هذه المنهجية يمكن بسهولة كبيرة تكوين مصطلحات أخرى في العربية. لنأخذ كلمة <span style="mso-ansi-font-weight: bold">كمبيوتر </span>على سبيل المثال، و التي لا تزال لم تحظى بالإجماع في استعمالها. يمكن الملاحظة بأن الحروف، ك، ب، ت، ر، أكثر ملاءمة في تكوين الجذر، و عند جمعها نحصل على الفعل "كبتر". و الذي يمكن أن يأخذ معنى مرادف لـ <span style="mso-ansi-font-weight: bold">حسب</span>، هذا الاسم الجديد سوف يمكننا من الحصول على عبارات مستحيلة مع الاسم الأول مثل:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">" <span style="mso-ansi-font-weight: bold">كبتر الطالب المعادلة باستعمال كبتار سريع</span>"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">أو</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">" <span style="mso-ansi-font-weight: bold">توجد في المعرض كباتر لشركات عديدة</span>"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فكلمة كمبيوتر لا تسمح بتكوين الفعل أو الجمع، كما هو الحال مع معظم الكلمات الأجنبية التي لم تدخل في قالب عربي.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">كما نرى، المشكلة تصبح عندئذ في اختيار الكلمة الأجنبية المناسبة لتحديد حروف الجذر عند تكوين مصطلح جديد. و في هذا العصر، معظم المصطلحات تنشأ في الإنكليزية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">المنهجية الثانية التي توصلت إليها تتعلق بالنحت. إمكانيات هذه الطريقة محدودة جدا إذا استعملت في قالبها التقليدي فقط، لأنها لا تتلاءم مع العربية الفقيرة في الأجزاء التي تسهل تركيب كلمات جديدة كما هو الحال في الإنكليزية، و كذلك بسبب الأوزان التي تعطي <span style="mso-ansi-font-weight: bold">صور</span> متشابهة للكلمات و بالخصوص بداياتها. فلا بد من إيجاد وسيلة لجعل هذه العملية تتلاءم أكثر مع العربية، و هي تكمن فيما يلي:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold">بما أن أغلب الكلمات العربية عبارة عن مشتقات، يجب عندئذ إرجاع الكلمات إلى جذورها الأصلية عند تركيب مصطلح جديد من مجموعة كلمات.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p align="right"><br /><br /><br /><font size="5"><strong>يتبع</strong></font></p>
    جميلة حسن
    وما من كاتـب إلا سيفنى ****** ويبقي الدهر ما كتبت يداه
    فلا تكتب بكفك غير شيء ****** يسرك في القيامة أن تـراه

    تعليق

    • JHassan
      عضو مؤسس، مترجم مستقل
      • May 2006
      • 1295

      #17
      RE: اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

      <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 26pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-weight: bold"><span dir="rtl"></span><span dir="rtl"></span>2-1 "النجر" في تكوين المصطلحات</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">النجر هو مصطلح جديد أطلقته على هذه الطريقة، و استعملت في تكوينه نظرية النحت الجديدة. الكلمات الرئيسية المستعملة في تركيب هذه الكلمة هي:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center; mso-outline-level: 8" align="center"><a name="_Toc509304559"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">نحت ، جذر ، إرجاع</span></a><span style="mso-bookmark: _toc509304559"></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و التي تدل على الجملة التالية:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">"<span style="mso-ansi-font-weight: bold">نحت بإرجاع الكلمات إلى جذورها الأصلية</span>"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فالحرف الأول لكلمة جذر هو جيم، الحرف الأول لكلمة نحت هو نون، كلمة إرجاع مشتقة من رجع، و الحرف الأول فيها هو راء. من الثلاثة حروف نحصل على الجذر "نجر" بالمعنى المجازي الجديد (يشبه نحت) إلى جانب معناه الأصلي المعروف. و بالطبع، لقد حرصت منذ البداية في الحصول على كلمة مناسبة باختيار الألفاظ المناسبة، و هذا ما يجب فعله مع كل المصطلحات عوض التقليد الأعمى للجمل و الأسماء الأجنبية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">بواسطة عملية النجر، آفاق جديدة سوف تفتح أمام تكوين كلمات عربية، و هذا في كل الميادين، ابتداء من أسماء الشركات إلى المصطلحات العلمية و الأدبية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">كمثال على ذلك لنأخذ المصطلح الطبي الذي يدل عندنا على مرض <span style="mso-ansi-font-weight: bold">السيدا</span>، نسبة إلى الاسم الفرنسي، و المعروف في المشرق العربي بـ <span style="mso-ansi-font-weight: bold">الآيدس</span>، نسبة إلى الاسم الإنكليزي، فهذه الكلمة مأخوذة في الأصل من الجمل التالية في كلتا اللغتين:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">"<span style="mso-ansi-font-weight: bold">المرض الناتج عن خلل في مناعة الجسم</span>"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">بتطبيق الطريقة الجديدة، نختار الكلمات المهمة من هذه الجملة، و نعزل حروفها الأولى فنحصل على:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">خلل (خ)،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>منع (م)،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>جسم (ج)</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و منها نكون الجذر "خمج"، و المصطلح الطبي "داء الخمج". فهذا المصطلح له معنى جد مناسب في العربية.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">لنأخذ في المثال الثاني اسم شركة <span style="mso-ansi-font-weight: bold">وكالة الأنباء الجزائرية</span> و الذي تعودنا على رؤيته مختصر (واج)، كتقليد أعمى للعبارة الفرنسية المكافئة.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">بتطبيق نفس الطريقة على العبارة السابقة نحصل على:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">وكل (و) ،<span style="mso-spacerun: yes">  </span>نبأ (ن) ، جزائرية (ج)</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و التي تعطي الاسم الجميل "الونجة"، الونج كلمة من أصل فارسي بمعنى المعزف.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">بالنسبة لعملية النحت التقليدية، إن صلاحيتها مخفية في الخط المتصل، و لإدراك أهميتها الحقيقية لا بد من استعمال الخط المنفصل. عندئذ، تظهر كل الحروف بأوزانها الحقيقية، مما يساعد على تقسيم الكلمات إلى أجزاء مناسبة لتأليف ألفاظ جديدة.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">فكما نلاحظ، لا يمكن تصديق السهولة التي يمكن بواسطتها تكوين مصطلحات جديدة، <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و لكن لا بد أولا من فهم المبادئ الأساسية التي بنيت عليها العربية لتذوق رونق و جمال الكلمات المركبة بهذه الطريقة.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">كل من الطرق التي ذكرناها أعلاه لا يمكن أن تنجح إذا لم تتم تحت مظلة الاشتقاق. فهو عبارة عن المصنع الذي يحول المواد الأولية و التي تمر بالعمليات التالية:</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right; mso-outline-level: 9"><a name="_Toc509304560"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">1-"فحص"</span></a><span style="mso-bookmark: _toc509304560"></span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">2- "تطهير"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">3- "إلباس"</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">بحيث في عملية الفحص يتم اختيار الكلمة الأجنبية المناسبة. في عملية التطهير يتم تحديد حروف الجذر، و الاستغناء على الحروف الأخرى. و في عملية الإلباس، يتم إعطاء ثوب جديد للجذر المكون، بإضافة حروف معينة لتكوين مشتقة جديدة حسب الأوزان المعمول بها.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">يمكن اعتبار كل من طرق النحت، التعريب، و النجر، كعمليات بحث و تنقيب، بحيث تتم تهيئة المواد الخام من أجل تحويلها في مصنع الاشتقاق للحصول على كلمات عربية فصيحة.</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"><p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">الشكل 3<span style="mso-spacerun: yes">  </span>يمثل أكبر مركب صناعي للمصطلحات في العالم عاطل عن العمل بكل وحداته. و حتى يستأنف العمل بمردودية عالية، يجب اختيار عماله من بين المختصين في الميادين المختلفة، و الذين يتمتعون بكفاءة، و وطنية خالصة.<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="background: white; margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: center" align="center"><wrapblock><shapetype id="_x0000_t75" stroked="f" filled="f" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" oreferrelative="t" o:spt="75" coordsize="21600,21600"><stroke joinstyle="miter"></stroke><formulas><f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></f><f eqn="sum @0 1 0"></f><f eqn="sum 0 0 @1"></f><f eqn="prod @2 1 2"></f><f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></f><f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></f><f eqn="sum @0 0 1"></f><f eqn="prod @6 1 2"></f><f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></f><f eqn="sum @8 21600 0"></f><f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></f><f eqn="sum @10 21600 0"></f></formulas><path o:connecttype="rect" gradientshapeok="t" o:extrusionok="f"></path><lock aspectratio="t" v:ext="edit"></lock></shapetype><shape id="_x0000_s1026" style="margin-top: 0px; z-index: 1; left: 0px; margin-left: 14.55pt; width: 414.85pt; position: absolute; height: 283.3pt; text-align: left; mso-position-horizontal: absolute; mso-position-horizontal-relative: text; mso-position-vertical: top; mso-position-vertical-relative: text" type="#_x0000_t75"><imagedata o:title="p40" src=""></imagedata><wrap type="topAndBottom" anchorx="page"></wrap></shape></wrapblock><br style="mso-ignore: vglayout" clear="all" /><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">شكل3: منهجية تكوين المصطلحات<p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="background: white; margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 10pt; font-family: &quot;traditional arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-font-size: 16.0pt"> <p></p></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0in 0in 0pt; text-align: center; mso-layout-grid-align: none; punctuation-wrap: simple; mso-outline-level: 2" align="center"><a name="_Toc509304561"><b><span lang="AR-SA" dir="rtl" style="font-size: 24pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-language: fr">خاتمة</span></b></a><span style="mso-bookmark: _toc509304561"></span><b><span lang="AR-SA" dir="rtl" style="font-size: 24pt; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-ansi-language: fr"><p></p></span></b></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">إن العجز في تكوين مصطلحات جديدة لا يمكن عزله عن الجمود و الخمول الذي يميز الساحة العربية و في مختلف الميادين. بحيث من المستحيل التقدم في ميدان دون الآخر. <p></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0in 0in 0pt; direction: rtl; unicode-bidi: embed; text-align: right"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;">و حتى نتمكن من خلق حركية جديدة، و دفع عجلة التقدم في العالم العربي، لا بد من التفكير في الأشياء التي تحفز الناس و تدفعهم إلى طلب العلم و المعرفة بشغف و حماس. و هذا ينطبق على عضو الهيئة التدريسية، الذي يواجه تحديات مصيرية، و لعل أهمها عملية التعريب. بحيث يجب إدخال عليها صبغة العصرنة، و ذلك بتطوير أساليب حديثة، و استنباط مفاهيم جديدة، تشد انتباهه، و تكسر الحاجز النفسي الذي يكبل فكره و يمنعه من الإبداع و الابتكار.</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-fareast-font-family: &quot;times new roman&quot;; mso-ascii-font-family: &quot;simplified arabic&quot;; mso-hansi-font-family: &quot;simplified arabic&quot;"><p></p></span></p><p align="right"></p>
      جميلة حسن
      وما من كاتـب إلا سيفنى ****** ويبقي الدهر ما كتبت يداه
      فلا تكتب بكفك غير شيء ****** يسرك في القيامة أن تـراه

      تعليق


      • #18
        اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

        تعليق


        • #19
          اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

          <font color="#660000" size="5"><strong>وجدت مداخلة جميلة وأنقلها هنا لعبدالقادر الغنامي في هذا المجال في الموقع التالي<br /></strong></font><a href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=25594#forumpost25594">http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=25594#forumpost25594</a><br /><br /><div align="right"><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><span lang="ar-SA">الأساتذة والزملاء الأعزاء</span></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><span lang="ar-SA">السلام عليكم ورحمة الله وبركاته</span></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><span lang="ar-SA">أحييكم على هذا الحوارالراقي الرائق وبعد،</span></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">فكان العبد الضعيف حاول إعداد جملة من المعايير أحسبها تساهم في ضبط عملية وضع المصطلح وأرجو أن تكون ذات فائدة</font></font></span></span><span><font color="#000080">. </font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">وقد كان المثال النموذجي هو </font></font></span></span><span><font color="#000080">"</font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">عصف ذهني</font></font></span></span><span><font color="#000080">"!! </font></span></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="center"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>الترجمة والمعايير المصطلحية</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">لا يخفى أن من المشكلات الرئيسة التي تعانيها الترجمة عندما يتعلق الأمر باستحداث المصطلحات عدم الاتفاق على معايير محددة يُحتكم إليها</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">فمن دون معايير، يصبح </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الذوق</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الاستحسان</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الاستنساب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">هو الحكَم والفيصل</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">! </font><font size="4">وأنّى لِما لا ينبني على قواعد واضحة متعارَفة أن يحل المشكلات الموجودة في كل علم وممارسة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">! </font><font size="4">فما العمل مثلا عندما يتعارض ذوق مع ذوق؟</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">!</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">ولا يخفى أيضاً أن كل العلوم تخضع لقوانين وسنن، بل كل شيء في هذا الوجود محكوم بقوانين وسنن، وليست المصطلحية<span lang="ar-SA"></span> أو علم المصطلح بِدْعاً من تلك العلوم</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">فكما أن لكل علم موضوعه ونظرياته ومصطلحاته فكذلك المصطلحية<span lang="ar-SA"></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">والمراد من المعايير إمداد المترجم بالوسائل التي تساعده على إيجاد المقابِلات المناسبة لما يستجد من مصطلحات في اللغات المنقولة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(</font><font size="4">أو المترجم منها أو اللغات المصدر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">). </font><font size="4">فمعلوم أن المنهجية نصف العلم، والعلم أساس الاستقلال والإبداع</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">! </font><font size="4">علما بأن الاحتكام إلى المعايير في مجال الترجمة يحل مشكلة توحيد المصطلحات في الأجلين المتوسط والبعيد</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">لنورد إذن بعض المعايير ونشرحها بإيجاز شديد ثم لنطبقها على مقابِل بدأ يجري على ألسنة الناس عموماً والمترجمين خصوصاً ثم لنعقد مقارنة بينه وبين مقابِل آخر ثم ننظر أيهما أفضل</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br />- </font><font size="4">معيار الدقة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الوضوح </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الاشتقاق</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الانسجام</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الإحاطة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار التغليب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الإيجاز</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">- </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font size="4"><font color="#000080"><span lang="ar-SA">معيار التقريب</span></font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">- </font><span lang="ar-SA"><font size="4">معيار المضاهاة</font></span></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><strong><font color="#000080"><span lang="ar-SA">- معيار الملاءمة</span></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">معيار الجِدّة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الدقة</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن يدل الرمز اللغوي على المفهوم المتصوَّر في الذهن بدقة متناهية ما أمكن</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الوضوح</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن يكون المصطلح واضحاً لا لبس فيه وأن يُبتعد عن التقعر والإغراب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الاشتقاق</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن يكون المصطلح قابلاً للاشتقاق بحيث يكون جزءاًَ من منظومة مفهومية أو مجال دلالي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الانسجام</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن ينسجم المصطلح مع المجال التداولي للقارئ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">ويمكن أن نسمي هذا المعيار أيضاً معيار التواصل، أي التواصل مع ماضي اللغة المنقول إليها </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(</font><font size="4">أو المترجم إليها أو اللغة الهدف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">) </font><font size="4">وحاضرها ومستقبلها</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الإحاطة</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن يحيط المصطلح بكافة المعاني التي يدل عليها في اللغة المنقولة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار التغليب</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font color="#660000" size="4"><strong>:</strong></font><font size="4"></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">إنْ تعذر الأخذ بمعيار الإحاطة لأسباب دلالية خاصة باللغة المنقولة، أُخِذ بمعيار التغليب، أي المعنى الغالب في المصطلح المنقول</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الإيجاز</font></strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">إذا خُيّر المرء بين مصطلحين يؤديان نفس المعنى، أحدهما وجيز والآخر أوجز، أُخِذ بالأوجز</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000" size="4">- </font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><strong><font size="4">معيار التقريب</font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">إن تعذر الإتيان بمقابل يؤدي المعنى بالدقة المطلوبة، أُخِذ بما يقرّبه إلى ذهن المتلقي</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">والتقريب على ضربين</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">: </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">تقريب تأصيلي وتقريب توصيلي </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">(</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">أو تواصلي</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">). </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">فأما التقريب التأصيلي فمعناه ترجمة المصطلح في إطار المجال التداولي للغة المنقول إليها</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">وأما التقريب التوصيلي </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">(</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">أو التواصلي</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">)</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">، فيقصد به إيصال المعنى المراد بإدخال تراكيب اللغة المنقولة ومجازاتها وغير ذلك إلى اللغة المنقول إليها</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">ويتجلى هذا النوع الأخير من التقريب أكثر ما يتجلى في ترجمة الأمثال والحِكم</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">وغني عن القول إنه لا يُنتقل إلى النوع الثاني من التقريب إلا إذا تعذر الأخذ بالنوع الأول</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">فالانسجام مع المجال التداولي أولى من الدخيل، أو قُل </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">التقريب المأصول</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">" </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">مقدَّم على </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">التقريب المفصول</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">".<br /><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><strong><font size="4">معيار المضاهاة</font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">أن يضاهي المقابِل المصطلح المراد ترجمته من مختلف النواحي</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">: </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">الدقة والمستوى اللغوي والتأثير والإقدار على الإبداع وسوى ذلك بحسب طبيعة الموضوع ومقاصد الترجمة</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#660000"><font size="4">- </font><strong><font size="4">معيار الملاءمة</font></strong><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">أن يلائم المصطلح جميع السياقات ويأخذ معناه من السياق المذكور فيه</font><font size="4">. </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br /><font color="#660000"><strong>- </strong></font></font><font color="#660000"><strong><font size="4">معيار الجِدّة</font></strong></font><font color="#660000" size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">إذا كان المصطلح جديداً في اللغة المنقولة عُمد إلى إحياء مصطلح مهجور في اللغة المنقول إليها أو الإتيان بمصطلح جديد وفق المعايير الواردة أعلاه</font><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">وقبل أن نطبق هذه المعايير على مصطلح انتشر في وسائط الإعلام وبين المترجمين مقابِلاً للمصطلح الانجليزي </font><font size="4">"</font><font size="3">Brainstorming</font><font size="4">"</font><font size="4">، لنعرف هذا المصطلح في لغته الأصلية أولاً</font><font size="4">.</font></font></p><p style="margin-bottom: 0cm" align="left"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><br />A technique for generating, refining and developing ideas that can be undertaken by individuals, but is more effective when undertaken by a group of people.</font></p><p style="margin-bottom: 0.5cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><a href="http://www.booksites.net/download/chadwickbeech/Glossary.htm" target="_blank"><font size="4"><font color="#000080">المصدر</font></font></a></font></font></p><p style="margin-bottom: 0cm" align="left"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><br />A learning technique involving open group discussion intended to expand the range of available ideas</font></p><p style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><a href="http://ww2.aps.edu/users/apsedumain/CurriculumInstruction/glossary.htm" target="_blank"><font size="4"><font color="#000080">المصدر</font></font></a></font></font></p><p style="margin-bottom: 0cm" align="left"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><br />A method to get ideas from persons who are potential contributors. No criticism or discussion of ideas is allowed until all the ideas are recorded. The ideas are critically reviewed after the brainstorming session.</font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><a href="http://thequalityportal.com/glossary/b.htm" target="_blank"><font size="4"><font color="#000080">المصدر</font></font></a></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><br /><br /><font size="4">هذا، وقد سبر كاتب هذا المقال آراء كثير من الزملاء في هذا المصطلح في عدد من المنابر، كما بحث عنه في الشابكة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(</font><font size="4">الإنترنت</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">) </font><font size="4">فأحصى له ما لا يقل عن ثلاثة وثلاثين </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(33) </font><font size="4">مقابِلاً، وهي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:<br /><br />- </font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تفكير جماعي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">جماعية التفكير</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">طرح الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">شحذ الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تبادل الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تنشيط الذهن</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تقارع الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">شحذ الأفكار من خلال التفكير الجماعي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">شحذ الذهن</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تعصيف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">عصف فكري</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">عصف الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">قصف فكري</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">استفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تفتق الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تفاتق الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">التفاتق الفكري</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">طرح بنات الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تخليق الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">توليد الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تداعي الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">تطارح الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">استحثاث الأفكار</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">استثارة الأفكار</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">شحذ الأفكار جماعياً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">الشحذ الجماعي للأفكار</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">إثارة الأفكار</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">حث الأفكار</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">مذاكرة</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">والآن، لنطبق المعايير المشار إليها آنفاً على أشهر المقابِلات، وهو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">".<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الدقة</u>:</font></strong></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">لننظر إن كان الرمز اللغوي </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">يدل على المعنى المتصور في الذهن؛ وهذا يستلزم معرفة مدلول لفظ </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">والمعاني التي تتداعى منه</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">جاء في </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">لسان العرب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">":</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">عصَف الزرع يعصفُهُ عَصْفًا جزَّهُ قبل أن يدرك والريح تعصِف عَصْفًا وعُصُوفًا اشتدَّت فهي عاصفة وعاصف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">وفلانٌ عيالهُ كسب لهم</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">والحرب بالقوم ذهبت بهم وأهلكتهم</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">وفي </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الوسيط</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">":<br />(</font><font size="4">العَاصِفُ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">)- </font><font size="4">يقال</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">يومٌ عاصِفٌ، وليلةٌ عاصِفةٌ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">تعصِفُ فيها الرِّيح</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">وسَهْمٌ عاصِفٌ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">مائِلٌ عن الهَدف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">وفي </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">محيط المحيط</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">":</font><font size="4">و عَصَفَتِ الرِّيحُ تَعْصِف عَصْفاً وعُصوفاً وهي ريح عاصِف وعاصِفةٌ و مُعْصِفَة وعَصوف وهي مُعصِف من رياح مَعاصِفَ و مَعاصِيفَ إذا اشتدَّت، والعُصوف للرِّياح </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">وفي التنزيل </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: ((</font><font size="4">فالعاصفاتِ عَصْفاً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">)) </font><font size="4">يعني الرياح، والرّيحُ تَعْصِفُ ما مَرَّت عليه من جَوَلان التراب تمضي به</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">وريح عاصف شديدة الهُبوب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">وفي </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">المحيط</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">":</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">عَصَفَ يَعْصِفُ عَصْفاً وعُصُوفاً </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: - </font><font size="4">الزرعَ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">جَزَّ ورقه الذي يميل في أسفله ليكون أخفَّ للزرع</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.- </font><font size="4">ت الريحُ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">اشتد هبوبُها؛ عصفت رياحُ الشتاء تحمل الثلج والبرْد</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/ </font><font size="4">عصفت بهم الحرب، أي أهلكتهم</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/ </font><font size="4">عصف بهم الدهر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.- </font><font size="4">السائرُ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">أسرع؛ عصف الناس حين سمعوا صفارة الإنذار بالغارة الجوّية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. - </font><font size="4">الشيءُ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">مال؛ عصف الغصنُ من ثقل حمله للثمر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">ومن الملاحظ أن المعنى لا يأتي إلا سلبياً فيما وقف عليه كاتب هذه السطور من سياقات</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#ff0000">*</font><font color="#000080">: "</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">عَصَفَ بِهِمُ الدَّهْرُ</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">؛ </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">لَمْ تَكُنْ تَتَوَقَّعُ مِنْهُ إِلاَّ غَضَباً كَاسِحاً يَعْصِفُ بِهَا</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">". (</font><font size="4">ن</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">محفوظ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">) (</font><font size="4">المصدر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">معجم الغني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">")</font><font size="4">؛ عصفت بهم الريح؛ </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مواجهة عصف العولمة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">؛ إعصار عصف بولاية لويزيانا؛ عاصفة هوجاء </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">...</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">إذن، فاللفظ أو الوعاء اللغوي غير دقيق البتة ولا يدل على مشاركة نفر من الناس في مداولات، كما لا يدل على المفهوم الذي هو مفهوم إيجابي في اللغة المنقولة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الوضوح</u>:</font></strong></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><strong><font size="4"></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">عندما يسمع المتلقي العربي أو يقرأ عبارة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">لا يعرف عما يتحدث صاحبها، في حين أن المتلقي الناطق بالانجليزية ينصرف ذهنه مباشرة إلى عملية معينة محددة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">ثم لا يفهم المتلقي العربي كيف يمكن للذهن أن يُعصف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">! </font><font size="4">وقد يظن أن </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">العصف الذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أسلوب من الأساليب المستعملة في طب الأعصاب حسبما قال أحد الزملاء</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الاشتقاق</u>:</font></strong></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">متى أخذنا بـ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">لزمنا الأخذ بـ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصفه ذهنياً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">و</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عاصِف ذهنياً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">و</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">معصوف ذهنياً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">وسوى ذلك من المشتقات، وكلها لا تؤدي المعنى المراد في ضوء ما سلف ذكره من معاني </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">، وهي من ثم لا تنسجم مع المنظومة المفهومية أو الدلالية العربية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><u><strong><font size="4">معيار الانسجام</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">لا ينسجم مع المجال التداولي العربي نظراً إلى الاعتبارات المشار إليها آنفاً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><strong><br />- </strong></font><u><strong><font size="4">معيار الإحاطة</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">من مزايا المقابل </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">، على افتراض أنه استوفى المعايير السابقة، أنه يشمل كلاً من العملية التي تكون في إطار جماعي والعملية التي يقوم بها الشخص بمفرده</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار التغليب</u>:</font></strong></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">هذا المعيار، كما أسلفنا، لا يؤخذ في الحسبان إلا عند عدم استيفاء المعيار السابق</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الإيجاز</u>:</font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />"</font><font size="4">العصف الذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">كلمة مركبة وسنرى أنه يوجد مقابِل آخر أوجز</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>- </strong></font></font><u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><strong><font size="4"><span lang="ar-SA">معيار التقريب</span></font></strong></font></font></u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">:</font></span></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">لما كانت عبارة </font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">عصف ذهني</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">" </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">لا تؤدي المعنى بالدقة المطلوبة </font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">(</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">انظر ما جاء في معيار الدقة أعلاه</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">)</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">، أمكن تطبيق معيار التقريب</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">وفي ضوء ما سلف، يصدُق على عبارة </font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">عصف ذهني</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">" </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">النوع الثاني من نوعي التقريب، أي التقريب التوصيلي، لأنها لا تستوفي النوع الأول، أي التقريب التأصيلي</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><ul><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><span lang="ar-SA"><strong>- <u>معيار المضاهاة</u>:</strong></span></font></font></p></li></ul><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">تضاهي عبارة </font></font></span><strong><font size="4"><font color="#000080">"</font></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">عصف ذهني</font></font></span><strong><font size="4"><font color="#000080">" </font></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">المصطلح الانجليزي في المستوى اللغوي، على سبيل المثال، ذلك أنهما سواء في </font></font></span><strong><font size="4"><font color="#000080">"</font></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">سلبية</font></font></span><strong><font size="4"><font color="#000080">" </font></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">المعنى في الغالب الأعم</font></font></span><strong><font size="4"><font color="#000080">.</font></font></strong></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><strong>- </strong></font><u><font size="4"><strong><span lang="ar-SA">معيار الملاءمة</span></strong></font></u><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><span lang="ar-SA">يرجح أن تلائم عبارة </span></font><font size="4"><strong>"</strong></font><font size="4"><span lang="ar-SA">عصف ذهني</span></font><font size="4"><strong>" </strong></font><font size="4"><span lang="ar-SA">مختلف السياقات</span></font><font size="4"><strong>.</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><ul><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><strong><font size="4">- </font></strong></font></font><u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><strong><font size="4">معيار الجِدّة</font></strong></font></font></u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">يستوفي </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">العصف الذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">هذا المعيار لأن المتلقي العربي يتبين فوراً أنه جديد</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">لنضرب مثالاً آخر ثم لننظر إن كان يستوفي هذه المعايير أم لا</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">فليكن </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">".<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الدقة</u></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">يدل الرمز اللغوي على المفهوم لأن العملية برمتها تتعلق بالأفكار وتداولها وتقليب وجوه النظر فيها</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">ثم إن المقابل يدل على المشاركة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">فإما أن يكون </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مشاركة عَينية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو ذاتية، أي عملية يقوم بها شخص بمفرده، أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مشاركة غَيرية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">، أي عملية تكون في إطار جماعي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. <br /><strong><br />- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الوضوح</u>:</font></strong></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><strong><font size="4"></font></strong></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">عندما يسمع المتلقي العربي عبارة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">تتداعى عليه المعاني التالية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: (1) </font><font size="4">عملية تتعلق بتبادل</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">تطارح</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">/</font><font size="4">تقارع الأفكار؛ </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(2) </font><font size="4">يغلب على هذه العملية مشاركة طرفين أو أكثر؛ </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(3) </font><font size="4">مصطلح جديد، إذن فهو لا شك يدل على مفهوم جديد</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><strong><br />- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار الاشتقاق</u>:</font></strong></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">يمكن اشتقاق ما يلي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">فاكَر يفاكر مفاكرة وتفاكراً، فهو مفاكِر ومفاكَر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><strong><br />- </strong></font><u><strong><font size="4">معيار الانسجام</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">ينسجم مع المجال التداولي العربي نظراً إلى ما تقدم ذكره</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><strong><br />- </strong></font><u><strong><font size="4">معيار الإحاطة</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">يحيط بجميع المعاني التي يتضمنها مصطلح </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="3">brainstorming</font><font size="4">.<br /><br /><strong>- </strong></font><strong><font size="4"><u>معيار التغليب</u>:</font></strong></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">هذا المعيار، كما أسلفنا، لا يؤخذ في الحسبان إلا عند عدم استيفاء المعيار السابق</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.<br /><br /><strong>-<u> </u></strong></font><u><strong><font size="4">معيار الإيجاز</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p></li><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">مصطلح وجيز ولا أوجز</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">! </font><font size="4">ومهما يكن من أمر فهو أوجز من </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"!</font></font></p></li></ul><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><ul><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><strong><font size="4"><span lang="ar-SA">معيار التقريب</span></font></strong></font></u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><strong><font size="4"><font color="#000080">:</font></font></strong></font></p></li></ul><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">لا حاجة إلى هذا المعيار إذا قبلنا بدقة كلمة </font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">مفاكرة</font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">".</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><ul><li><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><strong><span lang="ar-SA"><font size="4">معيار المضاهاة</font></span></strong></font></u><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><strong><font size="4"><font color="#000080">:</font></font></strong></font></p></li></ul><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font color="#000080"><font size="4">كلمة مفاكرة لا تضاهي كلمة </font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font style="font-size: 11pt" size="2">brainstorming</font><font size="4"> </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font color="#000080"><font size="4">فحسب، بل تتفوق عليها أيضاً للاعتبارات السالفة الذكر</font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">!</font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><strong>- </strong></font><u><font size="4"><strong><span lang="ar-SA">معيار الملاءمة</span></strong></font></u><font size="4"><strong>:</strong></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">يرجح أن تلائم عبارة </font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>"</strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">مفاكرة</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>" </strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">أو </font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>"</strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">تفاكر</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>" </strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><span lang="ar-SA"><font size="4">مختلف السياقات</font></span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080"><strong>.</strong></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font> </p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><strong><font size="4">- </font></strong><u><strong><font size="4">معيار الجِدّة</font></strong></u></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">يتبين المتلقي العربي فوراً أنه جديد</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">هذا، وفي المثالين المضروبين أعلاه غُنْية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">فلا داعي إلى إيراد المقابِلات المذكورة آنفاً ودراستها واحداً واحداً، ذلك أن في مقدور أي شخص أن يطبق المعايير بنفسه على كل مقابل ليتأكد من مدى استيفائه إياها من عدمه</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">وبعد تطبيق المعايير على جميع المقابلات، تبين لكاتب هذه المقالة أن المقابل الوحيد الذي يستوفي جميع المعايير هو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#ff0000">**</font><font color="#000080">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">وثمة مقابِل آخر يفي بالغرض لكنه وُضع للدلالة على مفهوم موجود، وهو </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مُذاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">". </font><font size="4">ومعروف في المصطلحي<span lang="ar-SA">ة</span> أنه ينبغي إسناد رمز لغوي واحد لمفهوم واحد ما أمكن</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">.</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">هذا، ومن آفات عدم التقيد بالمعايير </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">ترجمات</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">من قبيل ما يلي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:<br /><br />- </font><font size="4">البيانات الماورائية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">الممارسات الجنسية التي تفترس ضحاياها</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">التسعير الافتراسي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">الدخل التصرفي</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br />- </font><font size="4">عمليات الألغام</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">وغير ذلك كثير وكثير جدا </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">...</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"></font> </p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">هذه الترجمات لا يتبين أحد معانيها ما دامت عارية من السياق، بل قد يتعذر فهمها مع ورود السياق</font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">. </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><span lang="ar-SA"><font size="4"><font color="#000080">والمجال مفسوح للقراء الكرام لتعرُّف المقابل الانجليزي لكل منها</font></font></span></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#000080">!</font></font></p><p dir="rtl" style

          تعليق


          • #20
            اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

            <div class="comText"><div align="right"><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4"><u>ملاحظة على الهامش</u>:</font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">لا أدري لماذا لم يقبل البرنامج نشر المقال كاملا، فربما لأن عدد الكلمات محدود! ولا أدري أيضا لماذا لم يحافظ على التنسيق!</font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4"></font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">(تتمة المقال)</font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4"></font></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">ورُبّ معترض يقول</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">إن المتلقي العربي يفهم </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف ذهني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">ولن يفهم </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">". </font><font size="4">ورفع هذا الاعتراض من و<span lang="ar-SA">جهين على الأقل</span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:<br /><br />- </font><font size="4">هذا أمر غير مسلَّم به؛</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br /><br />- </font><font size="4">ينبغي، في رأيي القاصر، الأخذ بمقولة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">لا يصح إلا الصحيح</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">وليس بمقولة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الخطأ المشهور أفضل من الصحيح المهجور</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">لأننا لو عملنا بهذه المقولة الأخيرة لتكاثرت </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الأخطاء الشائعة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">في زمن انحطاط أهل العربية وتكاسلهم وتخاذلهم لأن </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">الخطأ الشائع</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">استشرى وتفشى، وإذا لم يتصدّ له المترجمون خاصة وغيرهم من المشتغلين باللغة عامة، فإني أخشى<span lang="ar-SA"> أن تصبح</span> اللغة العربية أقرب إلى اللغات الأجنبية <span lang="ar-SA">في تراكيبها ومجازاتها وسوى ذلك</span> منها إلى اللغة العربية</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080">.<font size="4"> </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">ولمن لديه تحفظ على استحداث أفعال ومصادر جديدة يقال</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">إن مصطلح حاسوب لم يكن <span lang="ar-SA">قبل سنوات</span> شيئاً مذكوراً، ولم يكن سائداً في وقت من الأوقات سوى </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عقل إلكتروني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">ثم </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">كمبيوتر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">، لكن المصطلح الأول طرح أرضاً والثاني بدأ ينحسر لفائدة </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">حاسوب</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">الذي أصبح يغزو الكتابات والألسن غزواً</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">ولا غرابة في ذلك، فالسليقة العربية استساغته لأن لديه مقومات دخول مجالنا التداولي العربي بلا استئذان، إذ إنه يستوفي جميع المعايير موضع هذه المقالة، لا سيما معيار الاشتقاق </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(</font><font size="4">حوسَب؛ يحوسب؛ حوسبة؛ محوسب؛ حاسوبيات </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">...)</font><font size="4">، <span lang="ar-SA">زيادة على اغتناء اللغة العربية به وبمشتقاته</span>؛ لكن هذا المعيار، في جملة معايير، متعذر على </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عقل إلكتروني</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">و</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">كمبيوتر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"!</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"></font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">والله أعلم <span lang="ar-SA">بالصواب</span></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4"><br /><br />---------------</font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#ff0000">*</font><font color="#000080"> </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">لم أقف للكلمة في الاستعمال الحديث على أي معنى إيجابي متداول</font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">. </font><font size="4">أما في الاستعمال القديم فكان يقال</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">:""</font><font size="4">عَصَفَ عِيَالَهُ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">": </font><font size="4">كَسَبَ لَهُمْ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">."" </font><font size="4">وحتى لو أخذنا ببعض القديم، فإن من معاني </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">عصف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" "</font><font size="4">سَهْمٌ عاصِفٌ</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">: </font><font size="4">مائِلٌ عن الهَدف</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" (</font><font size="4">الوسيط</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">). </font></font></p><p dir="rtl" style="margin-bottom: 0cm" align="right"><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" size="4"><font color="#ff0000">**</font><font color="#000080"> </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif"><font color="#000080"><font size="4">مما يعزز المقابل </font></font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أو </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">تفاكر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" </font><font size="4">أن بعض مشتقات الفعل </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">"</font><font size="4">فكّر</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">" (</font><font size="4">فِكري، أفكار، تفكير، تفاكر، مفاكرة</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">) </font><font size="4">وردت في سبعة وعشرين مقابلاً من المقابلات الثلاثة والثلاثين </font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">(</font><font size="4">انظر القائمة أعلاه</font></font><font face="Verdana, Geneva, Arial, Helvetica, sans-serif" color="#000080"><font size="4">).</font></font> </p></div></div><div class="clear"></div>

            تعليق


            • #21
              اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

              <font color="#660000" size="5"><strong>وأنقل كذلك ما أضافه د.عبدالمجيد العبيدي تعقيب على ما كتبه عبدالقادر الغنامي في الموقع التالي<br /></strong></font><a href="http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=26084#forumpost26084">http://www.wataonline.net/site/modules/newbb/viewtopic.php?post_id=26084#forumpost26084</a><br /><br /><div class="comText"><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us"><font size="5">الأخ<span style="mso-spacerun: yes">  </span>الفاضل الأستاذ عبد القادر الغنامي، أعتذر على هذا التأخير في الإيفاء بالوعد. فقد انشغلتُ كثيرا وكدتُ أنسى التعقيب على مقالك المتميز. وكلما بدأتُ الكتابة إلا وجاءتني مشغلة، وعلى كلٍ ها إنني أعقب عليه في عُجالة: <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><font size="5"><span lang="AR-SA" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>إن عملا مثل هذا الذي تقترحه، أخي الكريم، عملٌ الترجمة ُ والمترجمون في أمس الحاجة إليه، ولكنْ حتى يكلل بالنجاح لا بد أن تتصدى له مجامع لغوية وليس أفراد. ولا بد أن يكون في هذه المجامع أساتذة متخصصون في جميع اللغات الحية، ولا بد كذلك لهذه المجامع أن تكون قراراتها نافذة، لسببين ريسيين: <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5"><span style="mso-tab-count: 1">          </span>(1) أولا: للتدقيق في المصطلح العربي المقابل للمصطلح الأعجمي وتقليبه من كل جوانبه اللغوية، من حيث الإيجاز ودقة المعنى وسهولة الاشتقاق. <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><font size="5"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-tab-count: 1">          </span>(2) وثانيا: لإدخاله بشكل رسمي في المعجم العربي وفرضه دون غيره على الصحفيين والمترجمين والكتاب، لأن هؤلاء هم الواسطة في نشر المصطلحات الجديدة وانتشارها، وخاصة الفئة الأولى، فئة الصحفيين، التي لها دور حساس يُمكن أن يفيد اللغة العربية أو أن يميعها بالإكثار من المفردات والتعابير الدخيلة (علما وأن هناك فرقا بين </span><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae">الدّخيل</span></strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae"> و</span><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae">المُعَرَّب</span></strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: en-us; mso-bidi-language: ar-ae">). <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">ووضع نتائج هذا العمل المجامعي موضع التنفيذ هو في حقيقة الأمر مرهون، ليس بإرادة المجامع اللغوية بل بإرادة سياسية حازمة تفرضه على الكل، مثلما فرضت حكومة إسرائيل بالقانون مصطلحات لغوية معيّنة على كل دوائرها وأوّلها الصحافة بكل فروعها المرئية والمقروءة والمسموعة. وكذا فعلت فرنسا ، منذ بضع سنين، إذ أقامت الدنيا ولم تُقعدها من أجل استبدال كلمات إنجليزية لا تتجاوز العشر كلمات تسرّبت إلى اللغة الفرنسية، وحدّدت غرامة مالية على كل من يستخدم تلك الكلمات الإنجليزية الدخيلة. <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">واسمح لي ببعض الملاحظات على المقال أوجـِزُها في النقاط التالية: <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">- أكثرتَ من تعديد المعايير إلى درجة أننا نلاحظ ترادُفا (حتّى لا أقول تكرارا) بين البعض منها. وعلى سبيل المثال، لا أرى فرقا كبيرا بين هذه الأزواج التالية من المعايير: الانسجام والمواءمة – الإحاطة والمضاهاة – التغليب والتقريب. (انظر تعريفك لهذه المعايير). <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">- ألاحظ شيئا من التناقض في تعريف المعيار الأخير، أي معيار الجدّة، إذ كيف يمكن لمصطلح قديم مهجور أن يكون جديدا؟ فالجِدّة نسبية، والكلمات "الجديدة" _حسب فهمي المتواضع_ لا تأتي إلا على أحد الأنماط الثلاثة التالية: <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-list: ignore">1.<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">    </span></span></span><span dir="rtl"><u><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">كلمة جديدة معجميا ودلاليا</span></u></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">lexically and semantically</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)، مثل كلمة "</span><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">قطار</span></strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">" (رغم أنها أصبحت قديمة الآن قِدَم القطارات).</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-list: ignore">2.<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">    </span></span></span><span dir="rtl"><u><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">كلمة قديمة معجميّا وجديدة دلاليّا</span></u></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> (أي أضِيفَ لها معنى جديد)، مثل كلمة "</span><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">ذرّة</span></strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">" (معناها القديم "نملة صغيرة جدّا" ومعناها الجديد "</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">atom</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>").</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l0 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span style="mso-list: ignore">3.<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">    </span></span></span><span dir="rtl"><u><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">كلمة قديمة معجميّا وجديدة دلاليّا</span></u></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> (زال معناها القديم وأصبح لها معنى جديد)، مثل كلمة "</span><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">سيارة</span></strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">" (معناها القديم المهجور هو "قافلة </span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">caravan</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>" ومعناها الجديد هو "</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">car/automobile</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>").</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 18pt 10pt 0cm"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><font size="5"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">- الملاحَظ، أستاذنا الفاضل، أن الأغلبية الساحقة من الكلمات الثلاث والثلاثين التي أحصيتـَها على أساس أنها مقابلة للكلمة الإنجليزية "</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">brainstorming</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>" هي مجرّد اجتهادات فردية لعدد من الزملاء، والأرجح أنها اجتهادات آنية، أي أنهم قالوها حينَها عندما سبَرْتَ آراءهم، دون تفكير أو دراسة معمّقة، وبعبارة أخرى فهي في معظمها اجتهادات سريعة ومتسرّعة، وهي بالتالي قابلة للخطأ والصواب وليست مصطلحات متعارف عليها إلى حدّ ما مثل "العصف الذهني". <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">- قد أوافقك، أخي الفاضل، على "المفاكرة" لأنها كلمة ٌ عربية ُ المبنى والمعنى ولأنها استوفت كل المعايير التي وضعتها، وهذا هو المطلوب في إيجاد أو وضع المصطلحات الجديدة. لا بد أن تحكم إيجادَها أو وضعَها معايير محدّدة. ولكن ما الفائدة من وضع مصطلحات جديدة تُرِكتْ بين طيات المعاجم العربية المختلفة ولم تخرج إلى النور؟ هل استخدامها من طرف فرْد أو مجموعة من الأفراد سيكتُبُ لها الانتشار أو القبول من مجموع المتكلمين باللغة؟ الجواب: قطعا، لا. <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><font size="5"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">يحدُث أحيانا أن أعرض على طلابي في الترجمة مقابلات عربية "جديدة" لبعض المصطلحات الأعجمية، وهي مقابلات موجودة في بعض قواميسنا العربية-عربية، فألاحظ الاستغراب على وجوه بعض الطلاب والاستهجان من بعضهم الآخر لأنها كلمات "غريبة" بالنسبة لهم لم يسمعوها من قبل، رغم أن واضعيها معجميّون متخصّصون في اللغة العربية وقد وضعوها منذ عقود من الزمن أيام كانت هناك مجامع للغة العربية "نشطة" بعض الشيء. وإليك بعض الأمثلة من "القاموس الجديد للطلاب"</span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">*</span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> وهو كما يصف نفسه "معجم عربي، مدرسيّ، ألفبائي": <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">أصيص</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: هو وعاء توضع فيه الزهور (ج) أصص وأصائص. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">flower pot/vase</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">بـِذلة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: البِذلة من الثياب هي ما يلبس في المهنة والعمل (ج) بـِذلٌ. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">overalls/dungarees</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">تـُبّانٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: هو سروال قصير يلبَسه الرياضيّون والسبّاحون (ج) تبابينُ. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">shorts</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">جَمّازةٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: هي جُبّة من صوفٍ ضيّقةُ الكُمّين وتُطلقُ على "الفيستة"، وبالفرنسية "</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">veste</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>". (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">coat-US/jacket</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">خـَيْلـَعٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: هو قميص لا كُمّينِ له، وبالفرنسية "</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">tricot de corps</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>". (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">vest/undershirt-US</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">دَرْواسٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: الدرواس هو الكلب الكبير الرأس. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">bulldog</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">زرّاقة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: الزرّاقة ُ هي أنبوبة من الزجاج أحَدُ طرفيها واسعٌ ، والآخرُ ضيّق ، في جوفها عودٌ يجذِبُ السائل ثمّ يدفعـُه. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">syringe</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>) </span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">سَفـَط</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: السّفط هو وعاء يُعبّأ فيه الطيبُ وما أشبههُ من أدوات النساء – وعاءٌ كالقفـّة (ج) أسفاط. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">handbag/purse-US</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>) </span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">سَنـْدَلٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: السّندَلُ هو الخُفّ (ج) سنادِل. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">sandals</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">سهّارة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: السّهّارةُ هي مصباح ضئيلُ النور ، يُنيرُ البيتَ ليلا بعْدَ نومِ أهله. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">table/desk/bedside </span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: red; mso-bidi-language: ar-ae">lamp</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">سوقاء</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: السّوقاءُ هي الحِذاءُ الطويلُ المعروف بالجزمة. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">boots</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">كَظـِيمَة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: هي جهاز ذو وعاء منعزل ، تُحفظ فيه السّوائل للإبقاء على حرارتها أو برودتها أثناء السفر. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">thermos/thermos flask/thermos bottle/vacuum flask</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>) </span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">مِرْضَعَة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: المرضعة هي هنة من المطاط ، في شكل ثدي ، تُشَدُّ على رأس قارورة مملوءة لبنا ، يرضعُ منها الصبيّ (ج) مَراضِعُ. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">dummy/pacifier-US</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">مِطهرة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: المِطهرة هي (1) ما يحمِلُ على الطّهر ، (2) إناء يُتطهّر منه ، (<font color="#ff0000">3</font>) <u>بيت يُتطهّرُ فيه (ج) مَطاهر</u>. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">shower</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>) <span style="mso-spacerun: yes"> </span></span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">مِمْطرٌ</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: الممطرُ هو ثوب يُلبسُ في المطر لا ينفـُذ منه الماء. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">anorak/raincoat</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>)</span><span lang="FR" dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"> <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 36pt 10pt 0cm; text-indent: -18pt; mso-list: l1 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt"><font size="5"><span lang="FR" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: symbol; mso-bidi-font-family: symbol; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae; mso-fareast-font-family: symbol"><span style="mso-list: ignore">·<span style="font-weight: normal; font-size: 7pt; line-height: normal; font-style: normal; font-variant: normal" new="" roman??="" times="">       </span></span></span><span dir="rtl"><strong><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">مِيدَعَة</span></strong></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">: الميدعة هي ثوب غير ذي كمّين ، يُلبسُ فوق الثياب ، وقاية لها من وسخ العمل (ج) موادع. (</span><span dir="ltr" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-bidi-language: ar-ae">apron/pinafore</span><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><span dir="rtl"></span>) <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">كما أن ملحقات هذا القاموس تحتوي على صور لعدّة مخترَعات حديثة كبيرة وصغيرة مع تسميات عربية لكل أجزائها وقطعها المختلفة، مثل "السيارة" و"الطائرة" و"السفينة" و"القطار" و"المحرّكات" بأنواعها، و"آلة التصوير الشمسي أو المصوِّرة" وغيرها. <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><font size="5">والسؤال الذي يطرح نفسه: هل أن كل هذه المقابلات الجديدة والمسمّيات معروفة للقارئ العربي؟ هل هي مفردات متداولة؟ الجواب: طبعا، لا. وكيف لها أن تُعرَفَ أو تُتداول والحال أن التعليم في كل العالم العربي لا يزال "مستغربا"! وكيف لها أن تُعرَفَ أو تُتداول والحال أن العلوم في كل عالمنا العربي (باستثناء سوريا) تُدرّس باللغة الأجنبية: الإنجليزية في المشرق والفرنسية في المغرب. فمشرقنا "إنجليزي" وليس عربيا ومغربُنا "فرنسي" وليس عربيا!! يا لـَعُروبتنا "المزيفة"!! <p></p></font></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae"><p><font size="5"></font></p></span></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 10pt"><font size="5"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">ورغم هذه الملاحظات يظل مقالك، أخي الفاضل، مقالا رائعا روعة لغة كاتبه ... فتحية "</span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: red; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">مفاكرية</span><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">" <img alt=" " src="http://www.wataonline.net/site/uploads/smil3dbd4e5e7563a.gif" />من القلب. <p></p></span></font></p><p class="MsoNormal" dir="rtl" style="margin: 0cm 0cm 0pt"><span lang="AR-AE" style="font-size: 16pt; color: blue; mso-ansi-language: fr; mso-bidi-language: ar-ae">-----------------</span></p><span dir="rtl"></span><span lang="AR-AE" dir="rtl" style="font-size: 16pt; color: red; font-family: " mso-ansi-language:="" ?times="" new="" times="" roman?;="" mso-bidi-language:="" ar-ae;="" fr;="" mso-fareast-font-family:="" mso-fareast-language:="" en-us?=""><span dir="rtl"></span>*</span><span lang="AR-AE" dir="rtl" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: " mso-ansi-language:="" ?times="" new="" times="" roman?;="" mso-bidi-language:="" ar-ae;="" fr;="" mso-fareast-font-family:="" mso-fareast-language:="" en-us?=""> </span><span lang="AR-AE" dir="rtl" style="font-size: 12pt; color: blue; font-family: " mso-ansi-language:="" ?times="" new="" times="" roman?;="" mso-bidi-language:="" ar-ae;="" fr;="" mso-fareast-font-family:="" mso-fareast-language:="" en-us?="">وهو من تأليف الأساتذة: علي بن هادية، وبلحسن البليش، والجيلاني بالحاج يحيى، وتقديم المرحوم الأستاذ الدكتور محمود المسعدي (الذي كانت بينه وبين المرحوم طه حسين بعض "الاحتكاكات" اللغوية). الناشران: الشركة التونسية للتوزيع والمؤسسة الوطنية الجزائرية للكتاب، 1985، الطبعة السادسة.</span><span lang="AR-AE" dir="rtl" style="font-size: 16pt; color: blue; font-family: " mso-ansi-language:="" ?times="" new="" times="" roman?;="" mso-bidi-language:="" ar-ae;="" fr;="" mso-fareast-font-family:="" mso-fareast-language:="" en-us?=""> <span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes">  </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span><span style="mso-spacerun: yes">  </span><span style="mso-spacerun: yes"> </span></span></div>

              تعليق


              • #22
                اقتراحات في تكوين المصطلحات العلمية العربية

                <a href="http://www.wataonline.net/site/modules/news/article.php?storyid=47">http://www.wataonline.net/site/modules/news/article.php?storyid=47</a><br /><br /><br /><font color="#000099" size="5"><strong>النحت في اللغة العربية<br />د. محمد السيد علي بلاسي(*)<br />أ - تعريفه:<br />الاشتقاق الكبّار (1) أو النحت في أصل اللغة: هو النشر والبري والقطع (2). يقال: نحت النجّار الخشب والعود إذا براه وهذب سطوحه. ومثله في الحجارة والجبال. قال تعالى: "وتنحتون من الجبال بيوتاً فرهين"(3).<br />والنحت في الاصطلاح: أن تعمد إلى كلمتين أو جملة فتنـزع من مجموع حروف كلماتها كلمة فذّة تدل على ماكانت تدل عليه الجملة نفسها. ولما كان هذا النـزع يشبه النحت من الخشب والحجارة سمِّيَ نحتا (4).<br />وهو في الاصطلاح عند الخليل: "أخذ كلمة من كلمتين متعاقبتين، واشتقاق فعل منها"(5).<br />ويعتبر الخليل بن أحمد (ت 175هـ) هو أوّل من أكتشف ظاهرة النحت في اللغة العربية حين قال: "إن العين لا تأتلف مع الحاء في كلمة واحدة لقرب مخرجيهما، إلاّ أن يُشتَق فَّعِلٌ من جمع بين كلمتين مثل (حيّ على) كقول الشاعر:<br />أقول لها ودمع العين جار ألم يحزنك حيعلة المنادي<br />فهذه كلمة جمعت من (حيّ) ومن (على). ونقول منه (حيعل، يحيعل، حيعل (6).<br />هذا، ويعرّف الدكتور نهاد الموسى النحت بقوله: هو بناء كلمة جديدة من كلمتين أو أكثر أو من جملة، بحيث تكون الكلمتان أو الكلمات متباينتين في المعنى والصورة، وبحيث تكون الكلمة الجديدة آخذة منهما جميعاً بحظ في اللّفظ، دالة عليهما جميعاً في المعنى(7).<br />ويعتبر تعريف الدكتور نهاد الموسى المذكور، هو أشمل تعريف للنحت؛ حيث استقاه، صاحبه من مجموع تعريفات السابقين.<br />ب - صور النحت في اللغة العربيّة:<br />لقد ورد النحت في اللغة العربية على صور عديدة أهمّها(8): <br />تأليف كلمة من جملة لتؤدي مؤدّاها، وتفيد مدلولها، كبسمل المأخوذة من (بسم الله الرحمن الرحيم)، وحيعل المأخوذة من (حي على الصلاة، حي على الفلاح). <br />ومما ورد في كلام العرب:<br />لقد "بَسْمَلَتْ" ليلى غداة لقيتها فيا حبّذا ذات الحبيب المبسمل<br />تأليف كلمة من المضاف والمضاف إليه، عند قصد النسبة إلى المركب الإضافي إذا كان علماً كعبشمي في النسبة إلى عبد شمس، وعبد ري في النسبة إلى عبد الدار. <br />تأليف كلمة من كلمتين أو أكثر، تستقل كل كلمة عن الأخرى في إفادة معناها تمام الاستقلال؛ لتفيد معنى جديدا بصورة مختصرة. وهذا النوع كثير الورود في اللغات الأوربية، قليل في العربيّة وأخواتها السامية ولم تعرف منه إلا بعض ألفاظ نتيجة تخريج لبعض العلماء، من ذلك "لن" الناصبة، يرى الخليل أنّها مركبة من "لا" النافية و "أن" الناصبة. و "هلم": يرى الفرّاء أنها من "هل" الاستفهامية، ومن فعل الأمر "أُمَّ" بمعنى أقصد وتعال. وقيل: إنّها مركبة من هاء التنبيه" و "لم" بمعنى ضم. و"أيان" الشرطية مركبة من "أي آن" فحذفت همزة آن وجُعلت الكلمتان كلمة واحدة متضمّنة معناهما. وغير خاف أنّ وجود هذا القسم رهن بافتراضات جدليّة وخلافات بين العلماء. <br />ج - الغرض من النحت(9):<br />تيسير التعبير بالاختصار والإيجاز. فالكلمتان أو الجملة تصير كلمة واحدة بفضل النحت. <br />يقول ابن فارس: "العرب تنحت من كلمتين كلمة واحدة، وهو جنس من الاختصار. وذلك" رجل عبشمي "منسوب إلى اسمين"(10) هما عبد وشمس. <br />وسيلة من وسائل تنمية اللغة وتكثير مفرداتها؛ حيث اشتقاق كلمات حديثة، لمعان حديثة، ليس لها ألفاظ في اللّغة، ولا تفي كلمة من الكلمات المنحوت منها بمعناها. <br />د - أقسام النحت(11):<br />قام المتأخرون من علماء اللغة من خلال استقرائهم للأمثلة التي أوردها الخليل بن أحمد وابن فارس بتقسيم النّحت إلى أقسام عدّة، يمكن حصرها فيما يلي: <br />النحت الفعلي: وهو أن تنحت من الجملة فعلاً، يدل على النطق بها، أو على حدوث مضمونها، مثل: (جعفد) من: جعلت فداك (و بسمل) من: "بسم الله الرحمن الرحيم". <br />النحت الوصفي: وهو أن تنحت كلمة واحدة من كلمتين، تدل على صفة بمعناها أو بأشدّ منه، مثل: (ضِبَطْر) للرجل الشديد، مأخوذة من ضَبَط وضَبَر. و(الصّلدم) وهو الشديد الحافر، مأخوذة من الصلد والصدم. <br />النحت الاسمي: وهو أن تنحت من كلمتين اسما، مثل (جلمود) من: جمد وجلد. و(حَبْقُر) للبرد، وأصله حَبُّ قُرّ. <br />النحت النسبي: وهو أن تنسب شيئاً أو شخصاً إلى بلدتي: (طبرستان) و (خوارزم) مثلاً، تنحت من اسميهما اسماً واحداً على صيغة اسم المنسوب، فتقول: (طبرخزيّ) أي منسوب إلى المدينتين كليهما. ويقولون في النسبة إلى "الشافعي وأبي حفيفة": "شفعنتي" وإلى "أبي حنيفة والمعتزلة": "حنفلتي""، ونحو ذلك كثير. <br />النحت الحرفي: مثل قول بعض النحويين، إنّ (لكنّ) منحوتة، فقد رأى القراء أنّ أصلها (لكن أنّ) طرحت الهمزة للتخفيف ونون (لكن) للساكنين، وذهب غيره من الكوفيين إلى أنّ أصلها (لا) و (أن) والكاف الزائدة لا التشبيهيّة، وحذفت الهمزة تخفيفا(12). <br />النحت التخفيفي: مثل بلعنبر في بني العنبر، وبلحارث في بني الحارث، وبلخزرج في بني الخزرج وذلك لقرب مخرجي النون واللاّم، فلما لم يمكنهم الإدغام لسكون اللاّم حذفوا، كما قالوا: مست وظلت. وكذلك يفعلون بكلّ قبيلة تظهر فيها لام المعرفة، فأمّا إذا لم تظهر اللاّم فلا يكون ذلك، مثل: بنى الصيداء، وبنى الضباب، وبنى النجار(13). <br />وهناك تأويلات ألفاظ قائمة على وجوه فكهة يمكن حملها على النحت، وذلك كالذي أورده الجاحظ (ت 255 هـ) عن أبي عبد الرحمن الثوري، إذ قال لابنه: "…أي بني، إنما صار تأويل الدرهم، دار الهمّ، وتأويل الدينار، يدني إلى النار"(14) ومنه: "كان عبد الأعلى إذا قيل له: لم سمّي الكلب سلوقيا؟ قال: لأنه يستل ويلقى، وإذا قيل له: لم سمّي العصفور عصفوراً؟ قال: لأنه عصى وفرّ"(15).<br />هذا، وحين نستعرض الشواهد الصحيحة المرويّة عن العرب في النحت لانكاد نلحظ نظاماً محدّداً نشعر معه بما يجب الاحتفاظ به من حروف وما يمكن الاستغناء عنه. وليس يشترك بين كلّ تلك الأمثلة سوى أنّها في الكثرة الغالبة منها تتّخذ صورة الفعل أو المصدر، وأنّ الكلمة المنحوتة - في غالب الأحيان- رباعيّة الأصل.<br />ومن أشهر الأمثلة الرباعيّة الأصول ما يلي: <br />كلمة منحوتة من كلمتين مثل "جعفل" "أي" جعلت فداك "وكذلك "جعفد" منحوتة من نفس الكلمتين في بعض الرّوايات. <br />كلمة منحوتة من ثلاث كلمات مثل: "حيعل" أي قال: "حي على الفلاح". <br />كلمة منحوتة من أربع كلمات مثل: "بسمل" أي قال: "بسم الله الرحمن الرحيم". أو ربّما كانت هذه الكلمة منحوتة من كلمتين فقط هما "بسم الله". <br />أكبر عدد من الكلمات التي نحت منها كلمة واحدة هو ذلك القول المشهور "لا حول ولا قوة إلاّ بالله"، فقيل من هذه العبارة: "حوقل" أو "حولق"(16). <br />هـ - مذهب ابن فارس في النحت:<br />لقد استهوت ابن فارس فكرة النحت وطبّقها على أمثلة كثيرة في كتابه "مقاييس اللغة" فخرج علينا بنظرية مفادها: أنّ أكثر الكلمات الزّائدة على ثلاثة أحرف، منحوت من لفظين ثلاثيين.<br />يقول ابن فارس في كتابه "مقاييس اللغة": "إعلم أنّ للرّباعي والخماسي مذهبا في القياس، يستنبطه النظر الدقيق؛ وذلك أنّ أكثر ما تراه منه منحوت، ومعنى النّحت: أن تؤخذ كلمتان وتنحت منهما كلمة تكون آخذة منهما جميعا بحظ. والأصل في ذلك ماذكر الخليل من قولهم: حيعل الرجل إذا قال: حيّ على"(17).<br />كما يقول ابن فارس في كتابه "الصاحبي":<br />"العرب تنحت من كلمتين كلمة واحدة، وهو جنس من الاختصار... وهذا مذهبنا في أن الأشياء الزائدة على ثلاثة أحرف فأكثرها منحوت. مثل قول العرب للرجل الشديد "ضِبَطْر" من ضَبَطَ وضَبَرَ"(18).<br />مما سبق؛ نستنتج -كما استنتج أحد الباحثين من قبل(19) -بأن ابن فارس مسبوق في نظريته؛ حيث يشتم من نصّه في المقاييس بأن الخليل بن أحمد قد سبقه في مذهبه المذكور وأنّه يسير على طريقته في ذلك.<br />و - موقف المحدثين من النحت:<br />يقول الدكتور صبحي الصالح: "ولقد كان للنحت أنصار من أئمة اللغة في جميع العصور، وكلّما امتدّ الزمان بالناس ازداد شعورهم بالحاجة إلى التوسّع في اللغة عن طريق هذا الاشتقاق الكبّار، وانطلقوا يؤيدون شرعية ذلك التوسع اللغوي بما يحفظونه من الكلمات الفصيحات المنحوتات.<br />ولكن النحت ظلّ -مع ذلك- قصّة محكيّة، أو رواية مأثورة تتناقلها كتب اللغة بأمثلتها الشائعة المحدودة، ولا يفكر العلماء تفكيراً جدياً في تجديد أصولها وضبط قواعدها، حتى كانت النهضة الأدبية واللغوية في عصرنا الحاضر؛ وانقسم العلماء في النحت إلى طائفتين: <br />طائفة تميل إلى جواز النحت والنقل اللّفظي الكامل للمصطلحات. <br />وطائفة يمثّلها الكرملي حيث يرى: (أن لغتنا ليست من اللّغات التي تقبل النحت على وجه لغات أهل الغرب كما هو مدوّن في مصنفاتها. والمنحوتات عندنا عشرات، أمّا عندهم فمئات، بل ألوف، لأنّ تقديم المضاف إليه على المضاف معروفة عندهم، فساغ لهم النحت. أما عندنا فاللغة تأباه وتتبرأ منه)(20). <br />وقد وقف الدكتور صبحي الصالح من الطائفتين موقفاً وسطاً حيث يقول: "وكلتا الطائفتين مغالية فيما ذهبت إليه؛ فإن لكلّ لغة طبيعتها وأساليبها في الاشتقاق والتوسّع في التعبير. وما من ريب في أنّ القول بالنحت إطلاقا يفسد أمر هذه اللغة، ولا ينسجم مع النسيج العربي للمفردات والتركيبات، وربّما أبعد الكلمة المنحوتة عن أصلها العربي. وما أصوب الاستنتاج الذي ذهب إليه الدكتور مصطفى جواد حول ترجمة (الطب النفسي الجسمي psychosomatic)، فإنّه حكم بفساد النّحت فيه (خشية التفريط في الاسم بإضاعة شيء من أحرفه، كأن يقال: "النفسجي" أو النفجسمي" ممّا يبعد الاسم عن أصله، فيختلط بغيره وتذهب الفائدة المرتجاة منه"(21).<br />ز - صلة النحت بالاشتقاق:<br />لقد انقسم الباحثون من علماء اللغة إزاء نسبة النحت إلى الاشتقاق، إلى أربعة فرقاء:<br />الفريق الأول: ويرى "أنّ مراعاة معنى الاشتقاق (…) جعل النحت نوعاً منه: ففي كلّ منهما توليد شيء من شيء، وفي كل منهما فرع وأصل، ولا يتمثّل الفرق بينهما إلاّ في اشتقاق كلمة من كلمتين أو أكثر على طريقة النحت واشتقاق كلمة من كلمة في قياس التصريف"(22).<br />الفريق الثاني: ويذهب إلى أنّ النحت غريب عن نظام اللغة العربية الاشتقاقي. لذلك لا يصحّ أن يعد قسماً من الاشتقاق فيها. وحجّته أن لغويّينا المتقدّمين لم يعتبروه من ضروب الاشتقاق، وأنه يكون في نزع كلمة من كلمتين أو أكثر، بينما يكون الاشتقاق في نزع كلمة من كلمة. زد على ذلك أنّ غاية الاشتقاق استحضار معنى جديد، أما غاية النحت فالاختصار ليس إلاّ(23).<br />الفريق الثالث: ويمثله الشيخ عبد القادر المغربي. وقد توسط بين الفريقين السابقين: فاعتبر النحت "من قبيل الاشتقاق وليس اشتقاقا بالفعل، لأن الاشتقاق أن تنـزع كلمة من كلمة. والنحت أن تنـزع كلمة من كلمتين أو أكثر، وتسمى تلك الكلمة المنـزوعة منحوته"(24).<br />الفريق الرابع: وقد انفرد به العلامة محمود شكري الألوسي. وقد أدرج النحت في باب الاشتقاق الأكبر.<br />فيقول: "و (النحت) بأنواعه، من قسم (الاشتقاق الأكبر)"(25).<br />وعنده أن الاشتقاق الأكبر هو: "أن يؤخذ لفظ من لفظ، من غير أن تعتبر جميع الحروف الأصول للمأخوذ منه، ولا الترتيب فيها، بل يكتفى بمناسبة الحروف في المخرج، ومثلوه بمثل: نعق، من النهق، والحوقلة من جملة: لاحول ولا قوة إلا بالله، للدلالة على التلفظ بها"(26).<br />أقول: وما ذكره العلامة الألوسي -سلفا-، أعتبره خلطا غير مُرْضٍ، إذ النحت يتميز عن الاشتقاق الأكبر بتوليد جديد له بعض خواص الاشتقاق.<br />هذا، وإنني أعتبر النحت من قبيل الاشتقاق وليس اشتقاقا بالفعل -كما قال الشيخ المغربي-، من حيث أن عنصر التوليد فيه ظاهر، والذي عليه مدار الاشتقاق وبينهما اختلاف غير يسير..<br />ح - النحت بين السّماع والقياس:<br />يقرّر الدكتور إبراهيم نجا -رحمة الله- أن: "النحت سماعي. وليس له قاعدة يسير وفقها القائلون، إلاّ في النسبة للمركب الإضافي. فقد قال العلماء إنه مبنيّ على تركيب كلمة من اللفظين على وزن (فعلل)، بأخذ الفاء والعين من كلّ لفظ ثم ينسب للفظ الجديد كعبشميّ في عبد شمس، وعبد ريّ في عبد الدار، وتيمليّ في تيم اللاّت. وفي غير ذلك مبنى على السّماع والأخذ عن العرب"(27).<br />غير أنّ بعض الباحثين المتأخرين فهموا نصّ ابن فارس: "... وهذا مذهبنا في أن الأشياء الزائدة على ثلاثة أحرف فأكثرها منحوت"(28) -فهموه فهماً مختلفاً؛ فقد استنتج بعضهم من هذا النص أنّ ابن فارس يرى أنّ النحت قياسي.<br />يقول الدكتور إبراهيم أنيس: "ومع وفرة ماروي من أمثلة النحت تحرج معظم اللّغويين في شأنه واعتبروه من السّماع، فلم يبيحوا لنا نحن المولدين أن ننهج نهجه أو أن ننسج على منواله. ومع هذا، فقد اعتبره ابن فارس قياسيا، وعده ابن مالك في كتابه التسهيل قياسيّا كذلك"(29).<br />حيث يقول "ابن مالك" في التسهيل: قد يُبْنَى من جُزأي المركب فَعْلَلَ بفاء كل منهما وعينه، فإن اعتلّت عين الثاني كمل البناء بلامه أو بلام الأول ونسب إليه.<br />وقال أبو حيّان في شرحه: وهذا الحكم لا يطّرد؛ إنّما يقال منه ما قالته العرب، والمحفوظ عَبْشميّ في عبد شمس، وعبد ريّ في عبد الدار، ومرقسىّ في امرئ القيس، وعَبْقَسَى في عبد القيس، وتيملي في تيم الله. انتهى(30).<br />وقد علّقت لجنة النحت بمجمع اللغة العربية في القاهرة على هذا الاختلاف بالقول: "... وقد نقلنا فيما تقدّم عبارة ابن فارس في فقه اللغة، وهي لا تفيد القياسية إلاّ إذا نظر إلى أنّ ابن فارس ادعى أكثرية النحت فيما زاد عن ثلاثة، ومع الكثرة تصحّ القياسية والاتساع"(31).<br />وهكذا يظلّ النحت بين قياس وسماع بين اللغويين، ووقف مجمع اللغة العربية من ظاهرة النحت موقف المتردّد في قبول قياسيته، حتى "تجدد البحث أخيراً حول إباحته أو منعه، فرأى رجال الطبّ والصيدلة والعلوم الكيماوية والحيوانية والنباتية في إباحته وسيلة من خير الوسائل التي تساعدهم عند ترجمة المصطلحات الأجنبية إلى اللغة العربية"(32).<br />ومن هنا؛ انتهى مجمع اللغة العربية بالقاهرة إلى قرار سنة 1948م يفيد: "جواز النّحت في العلوم والفنون للحاجة الملحّة إلى التعبير عن معانيها بألفاظ عربيّة موجزة"(33).<br />ولكن بشرط انسجام الحروف عند تأليفها في الكلمة المنحوتة، وتنـزيل هذه الكلمة على أحكام العربية، وصياغتها على وزن من أوزانها.<br />وبتحقيق هذه الشروط يكون النّحت -كجميع أنواع الاشتقاق- وسيلة رائعة لتنمية هذه اللغة وتجديد أساليبها في التعبير والبيان من غير تحيّف لطبيعتها، أو عدوان على نسيجها المحكم المتين(34).<br /><br /><br />الهوامـش<br />(*) شكرا لمجلة اللسان العربي بالمملكة المغربية التي نشر هذا البحث من قبل في موقعها:</strong></font><a href="http://acpc./" target="_blank"><font color="#000099" size="5"><strong>http://acpc.</strong></font></a><font color="#000099" size="5"><strong> casanet.net. ma/bca/downloads /majalla/ 47/docs/275. doc<br />حول هذا الموضوع؛ راجع: المزهر: للسيوطي، 1/482-485. وكتاب النحت وبيان حقيقته ونبذة من قواعده: للعلامة السيد محمود شكري الألوسى، تحقيق وشرح محمد بهجة الأثري، ط.مطبعة المجمع العلمي العراقي سنة 1409هـ. الاشتقاق: للأستاذ عبد الله أمين، ص 389 وما بعدها. <br />ومن أسرار اللغة: للدكتور إبراهيم أنيس، ص 71 وما بعدها. وكتاب النحت في اللغة العربية: للدكتور نهاد الموسى، الطبعة الأولى - دار العلوم للطباعة والنشر بالرياض سنة 1405هـ. ودراسات في فقه الله: للدكتور صبحي الصالح، ص 243 وما بعدها. وفقه اللغة العربية: للدكتور إبراهيم محمد نجا، ص 55 وما بعدها. والاشتقاق وأثره في النمو اللغوي: للدكتور عبد الحميد محمد أبو سكين، ص 123 وما بعدها. وفقه اللغة: للدكتور إبراهيم محمد أبو سكين، ص 22 وما بعدها، ط. مطبعة الأمانة سنة 1404هـ. والاشتقاق والتعريب للشيخ عبد القادر المغربي، ص 13 وما بعدها. وفقه اللغة العربية وخصائصها للدكتور إميل بديع يعقوب، ص 208 وما بعدها. والاشتقاق عند اللغويين، للدكتور فتحي أنور الدابولي، ص 369 وما بعدها، (مقال منشور بمجلة كلية اللغة العربية بالزقازيق: العدد الخامس سنة 1406هـ). والنحت في العربية: للدكتور رمسيس جرجس، (بحث منشور بمجلة مجمع اللغة العربية بالقاهرة: العدد 13، مايو 1961م، ص 61-76).<br />والنحت في العربية: عبد الكريم مجاهد مقال منشور بمجلة الفيصل: العدد 56، صفر 1412 هـ، ص 63-66). والنحت قديما وحديثا: للأستاذ كيفورك ميناجيان. (بحث منشور بمجلة اللسان العربي: العدد التاسع، الجزء الأول، ص 162 وما بعدها. <br />والنحت بين مؤيديه ومعارضيه للدكتور فارس فندي البطاينة ، بحث منشور بمجلة اللسان العربي، العدد 34، ص121 وما بعدها.<br />والاشتقاق: للدكتور فؤاد ترزي، ص 351 وما بعدها، وتجديد العربية بحيث تصح وافية بمطالب العلوم والفنون: للأستاذ إسماعيل مظهر، ص14 وما بعدها، ط. شركة فن الطباعة بالقاهرة، الناشر مكتبة النهضة المصرية، د.ت. وفقه اللغة: د. علي بعد الواحد وافي، ص 186 وما بعدها. والصاحبي: لابن فارس، ص 227 وما بعدها، ط. المكتبة السلفية بالقاهرة سنة 1328هـ. <br />1- يعتبر عبد الله أمين هو أول من أطلق هذه التسمية على النحت، فيقول: "وقد أسميته الكبّار بالتثقيل، لأن الكبّار أكبر من الكُبَار بالتخفيف، والنحت أكبر أقسام الاشتقاق السابقة "(الاشتقاق: ص391). وقد تابعه بعض المحدثين في هذه التسمية، ومنهم الدكتور صبحي الصالح (دراسات في فقه اللغة: 243). هذا في الوقت الذي نلاحظ فيه أنّ جمهور العلماء يطلقون عليه النحت. انظر: على سبيل المثال: (الصاحبي ص227)، والمزهر: 1/482 والاشتقاق والتعريب: ص13، وفقه اللغة: د.وافي، ص186)… ولكنّني أرى أنه إذا درس النحت منفصلاً يبقى على تسميته أما إذا درس كلون من ألوان الاشتقاق يسمى –كما سماه الأستاذ عبد الله أمين- بـ: "الكبّار"؛ تمشّياً مع سنة الترقي في مباحث الاشتقاق. <br />2- انظر -مثلا- : "لسان العرب" و "تاج العروس" مادة (ن. ح، ت.<br />3- سورة الشعراء: الآية 149. <br />4- الاشتقاق والتعريب: للأستاذ عبد القادر المغربي، ص 13 – بتصرّف.<br />5- انظر: العين: للخليل بن أحمد، تحقيق الدكتور مهدي المخزومي والدكتور إبراهيم السامرائي، 1/60، ط. دار الرشيد ببغداد، سنة 1980م. <br />6- المصدر السابق: 1/60. وانظر: النحت بين مؤيديه ومعارضيه: للدكتور فارس فندى البطاينة، ص 122، (بحث منشور بمجلة "اللسان العربي": العدد 34 سنة 1990م، وهي دوريّة متخصّصة سنوية تصدر عن مكتب تنسيق التعريب بالمملكة المغربية.<br />7- النحت في اللغة العربية: د.نهاد الموسى، ص 67 وراجع ص 65 وما بعدها؛ تجد مزيدا من التوضيحات. <br />8- فقه اللغة العربية: د.إبراهيم محمّد نجا، ص56. - وقارن بـ، : فقه اللغة: د. علي عبد الواحد وافى، ص 186 وما بعدها، والاشتقاق: د. فؤاد ترزي، ص 358، 359. <br />9- انظر: الاشتقاق: للأستاذ عبد الله أمين، ص 392. وفقه اللّغة: للدكتور إبراهيم أبو سكين، ص 22، والاشتقاق عند اللغويين: د. فتحى أنور الدابولي، ص 370. <br />10- الصاحبي: لابن فارس، ص227. <br />11- راجع: الاشتقاق والتعريب، للأستاذ عبد القادر المغربي، ص 13 وما بعدها. والنحت بين مؤيديه ومعارضيه: للدكتور فارس فندى البطاينة، ص 122، 123. والاشتقاق: للدكتور فؤاد ترزي،<br /></strong></font>

                تعليق

                يعمل...
                X